Asgari ücretlinin ulaşımda alım gücü değişimi şaşırttı! İşte 20 yıllık tablo

ÖZDER ŞEYDA UYANIK

2023 yılı resmi kayıtlarına göre; İstanbul, Türkiye nüfusunun yüzde 18’inin ikamet ettiği 15,5 milyondan fazla insanın yaşadığı bir metropol... Geniş bir alana yayılan bu şehrin ulaşım ağı da, hem trafiği hem kalabalığı hem de fiyatlarıyla öne çıkıyor. 

Dolayısıyla, İstanbul’da toplu taşımaya gelen her zam da, gündemin ilk sırasına yerleşiyor.

Son olarak, İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Ulaşım Koordinasyon Merkezi (UKOME) toplantısında, toplu ulaşım ücretlerine yüzde 35 zam yapıldı. Böylelikle yeni yılda, köprü, otoyol ve tünel geçişlerinin ardından; otobüs, metro, metrobüs, vapur, taksi gibi akla gelebilecek tüm ulaşım ücretleri yükselmiş oldu.

Yapılan zamlar, vatandaşların ulaşım harcamalarını artırırken, son 20 yılda asgari ücretlinin İstanbul ulaşımında kendini koruduğu görüldü. Peki, son 20 yılda İstanbul'da otobüs bilet ve abonelik ücretleri nasıl değişti?

Enflasyondaki yükseliş

Türkiye’de özellikle son 5 yılda yaşanan enflasyonda hızlanma her alanda hissedilir fiyat artışlarına neden oldu.

Kiralardaki yükselişlerin yoğun hissedilmesiyle daha uzak bölgelerde yaşamak zorunda kalan İstanbul gibi bir metropolün vatandaşları, özellikle son zamların ışığında da ulaşım ağını yoğun kullanmak zorunda olarak, dar gelirli ve sabit gelirlinin daha çok hissettiği bir alım gücü erimesi yaşıyor. Ancak 20 yıl önceye göre hem asgari ücret hem de fiyatlardaki değişimle daha iyi durumda görünüyor.

TÜİK’in yüzde 44,38 açıkladığı 2024 yılı enflasyonu, fiyatları Ankara’dan derleyen Türk-İş açlık ve yoksulluk sınırında yüzde 46,09 olmuştu. İstanbul Ticaret Odası’nın derlediği İTO İstanbul Ücretliler Geçinme Endeksi’nde ise 2024 yılında artış yüzde 55,27 olarak açıklanmıştı. Kısaca İstanbul’daki enflasyon Türkiye ortalamasının üzerinde kaldı.

Son 20 yılda İstanbul’da ulaşım fiyatları

İstanbul’da 2005 yılından bu yana ulaşım fiyatlarındaki değişime bakıldığında, enflasyondaki seyrin sakin kaldığı 2018 yılına dek artışlar daha düşük kalırken, sonrasında hızlanıyor. Türkiye’de 2005’ten 2024 sonuna dek ulaştırma enflasyonu yüzde 2.209,19 oluyor.

2005 yılında tam bilet, İstanbulkart’ın o dönemdeki adıyla akbille 1,10 TL olurken, öğrenci 0,75 TL, aylık abonman 200 geçişle tam 70 TL, öğrenci 35 TL oluyor.

Son zamlarla tam bilet ücreti 27 TL, öğrenci 13,18, aylık abonman tam (2013 yılında geçiş sayısı 180’e indirildi) 2.119 TL, öğrenci de 380 TL oluyor.

2005-2025 arasında İstanbul’da ulaşım ücretlerinde, İstanbulkart ile tam bilet yüzde 2.355, öğrenci bileti yüzde 1.657, mavi kart aylık abonman tam ücreti yüzde 2.927 ve öğrenci ücreti de yüzde 986 oranında artış yaşanıyor.

Asgari ücretlinin ulaşımı

İstanbul’da asgari ücretli çalışan bir kişinin kendisi ve çocuğu için aylık alabileceği bilet ve abonman ücretleri ise 2018 sonrasında değişiyor. Hem asgari ücretteki yüksek artışlar hem de bilet ücretlendirmelerinde yönetim farklılıkları alım gücünü artırıyor.

2005 yılında İstanbulkart ya da o dönemki adıyla akbil fiyatıyla bir asgari ücretli 444 tam ya da 652 öğrenci bileti (geçişi) alabilirken, yine aynı asgari ücretli 7 tam ya da 14 öğrenci aylık abonman alabiliyordu.

2025 yılında asgari ücrete ve ulaşım ücretlerine yapılan son zamlarla birlikte 819 tam ya da 1677 öğrenci bilet/geçiş, 10 tam ya da 58 öğrenci aylık abonman alınabiliyor.