Asgari ücretin enflasyona etkisi ne kadar? İşte cevabı...

ÖZDER ŞEYDA UYANIK

10 Aralık’ta başlayacak olan 2025 yılı asgari ücret zam maratonu, nisan ayından bu yana açlık sınırı altında yaşayan çalışanlar tarafından merakla bekleniyor. 2025 yılı asgari ücret zammının geçmiş ve beklenen enflasyonlar oranında zam alacağına yönelik senaryolar yerini korurken, Cumhurbaşkanı Erdoğan başta olmak üzere birçok siyasetçinin de ana gündem maddesi asgari ücret zammı oluyor.

Asgari ücret zammı

2021 sonrasında enflasyondaki yükselişin hızlanmasıyla maaş zamları da yüksek oranlarda yapıldı. Alım gücünü koruma tartışmaları halen ekonomistler arasında sürerken, maaşların fiyat artış hızının gerisinde kalmasından çok, asgari ücretteki yükselişlerin genel maaşlar düzeyine göre daha hızlı olduğu ve bunun da asgari ücrete yakınsama denilen ortalama ücret haline geldiği şeklinde söylemlere neden olduğu görüldü.

TÜİK ortalama hane halkı geliri oranlarına bakıldığında bir anlamda doğruladığı da görülüyor.

1974-2004 arasında asgari ücrete yıllık ortalama yüzde 55,65 oranında zam yapıldığı görülürken, 2005 sonrasında bu oran yıllık yüzde 22,66 oldu. Ancak 2021-2024 döneminde asgari ücret artış oranı yıllık ortalama yüzde 67,98 oldu.

Aynı dönemlerin enflasyon ortalamalarına bakıldığında da 1974-2004 arasındaki kırk yılda yıllık enflasyon ortalaması yüzde 54,13, 2005 sonrası (2024’te yıl sonu enflasyonun yüzde 42 olması halinde) yüzde 18,20 ve 2021-2021 aralığında da yüzde 51,78 olduğu görülüyor.

Asgari ücret zammı işsizliği artırır mı?

2006 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’nden Doç. Dr. Tekin Akgeyik ve Yrd. Doç. Dr. Nilgün Çil Yavuz tarafından yapılan, “Türkiye’de Asgari Ücret, Milli Gelir ve İşsizlik İlişkisi” başlıklı çalışmada, yapılan ekonometrik hesaplamaların, işsizlik ile asgari ücret zammı arasında negatif bir ilişki yani uzun dönemde asgari ücretin artışının işsizliği artırdığına yönelik bir ilişki bulunmuştur. Ancak bunun milli gelirdeki artışla önlenebileceği notu da düşülmüştür.

Asgari ücret zammı enflasyona neden oluyor mu?

1996-2006 yılları arasına yönelik, Yrd. Doç. Dr. Adem Korkmaz ve Doç. Dr. Orhan Çoban tarafından yapılan başka bir araştırmada ise asgari ücretin enflasyonla ilişkisine bakılıyor. Bu çalışmada varılan sonuçta ise işsizliğin arttığına yönelik bilgiler bulunmadığı belirtilirken, asgari ücretle enflasyonun 1996-2006 yılları arasında, ücret artışlarının genel söylemle “enflasyona ezdirilmediği” sonucuna varılıyor. Diğer yandan asgari ücretin enflasyona yol açması sonucu olduğu gibi enflasyondaki yükselişin de asgari ücrette yüksek artışa neden olduğu belirtiliyor. Kısaca yapılan ekonometrik hesaplamalar tavuk ve yumurta ilişkisi ortaya koyuyor.

Yakın dönem veriler ne diyor?

Prof. Dr. Utku Altınöz’ün 2024 yılında yayımlanan “Türkiye’de Asgari Ücretin Makroekonomik Belirleyicileri Üzerine Teorik ve Ampirik Bir Analiz” başlıklı çalışmasında Analizde, reel asgari ücret, sendikalaşma oranı, enflasyon, işsizlik oranı, reel ekonomik büyüme (GSYH) ve emek verimliliği gibi değişkenler kullanılıyor.

Sonuç olarak, sendikalaşmanın az olmasının asgari ücretin düşük olmasına ya da tam tersi şekilde sendikalaşma oranı yükseldikçe asgari ücretin yüksek seyrettiği görülüyor. “Bu durum sendikaların işçi ücretlerini artırmada ve ücret eşitsizliğini azaltmada önemli bir rol oynadığını ortaya koymaktadır” denilirken, enflasyondaki yüzde 1 oranındaki artışın, reel asgari ücreti 2.16 birim artırdığı ortaya çıkıyor.

Araştırmada, “Asgari ücret artışları enflasyon üzerinde yalnızca küçük ve geçici bir etkiye sahip olmasına rağmen, yüksek enflasyon oranlarının olduğu ülkelerde asgari ücret artışları kaçınılmaz hale gelmektedir” deniliyor.

İşsizlik ile reel asgari ücretin ters oranlı olduğu, “İşsizlik arttığında iş bulma ve iş güvencesi azaldığı için işçiler daha düşük ücretlerle çalışmayı kabul edebilirler, bu durum asgari ücretin pazar üzerindeki etkisini azaltabilir” deniliyor.

Ekonomik büyümede ise artışın asgari ücreti daha yüksek artırdığı görülüyor. “Ekonomik büyüme, iş piyasasını canlandırır ve iş gücü talebini artırarak daha yüksek ücret taleplerine yol açabilir” deniliyor.

Asgari ücret ve enflasyon

Araştırmalarda asgari ücretin enflasyona yol açmasından çok enflasyondaki yükselişin asgari ücrette artışa neden olduğu görülürken, reel ücret artışları için enflasyonla mücadeleye dikkat çekildiği göz çarpıyor.