Asgari ücret neden yetmiyor? Türkiye dolar bazında pahalı mı?

ÖZDER ŞEYDA UYANIK

2025 yılı asgari ücreti belli oldu. 2024 yılına girerken yaklaşık yüzde 50 zam ile 17 bin 2 TL olarak belirlenen asgari ücrete, yıl ortasında yüksek seyreden enflasyona karşın zam yapılmamıştı. Zam yapılmamasının nedenlerinin en başında enflasyonla mücadele gelirken, ücretlerdeki artışın talebi desteklediği bunun da enflasyondaki düşüşü engellediği klasik teoriler sunulmuştu.

Ancak enflasyondaki düşüş beklenen hızda gerçekleşmemiş ve Merkez Bankası da yılın son Enflasyon Raporu sunumunda yıl sonu enflasyon tahminini yükseltmek durumunda kalmıştı.

Türkiye’de talep ve maliyet enflasyonu tartışmaları sürerken, bir yandan artan asgari ücretli oranı ve kar maksimizasyonuyla ya da halk arasındaki deyimle “kâr hırsıyla” görülen fiyatlama davranış bozuklukları enflasyonda bir döngüyü destekliyor.

Türkiye’de ve dünyada asgari ücretli çalışan oranı

Türkiye’de asgari ücretli çalışan oranı resmi verilerde net olarak görülmezken, mikro verilerden derlenen bilgilere göre, DİSK’in son çalışmasında yüzde 43,6 olarak görülüyor. Bu oran ABD’de yüzde 2,3 olurken, Almanya’da yüzde 5, İspanya’da yüzde 8, Brezilya’da yüzde 10, Bulgaristan’da yüzde 14, Çin’de yüzde 15, Güney Afrika’da yüzde 20, Endonezya’da yüzde 25 ve Hindistan’da da yüzde 30 seviyesinde görülüyor.

Asgari ücretin 17 bin 2 TL’den yüzde 30 artışla 22 bin 104 TL olması sonrası dolar bazında da yüksek olmasına yönelik tartışmalar başladı. 17 bin 2 TL’lik asgari ücret ilk açıklandığı gün yaklaşık 579 dolar ediyordu. Yıl sonunda 482 dolara gerilerken, 2025 asgari ücreti de dün itibarıyla 627 dolar olarak görülüyor.

Bu oranın yüksek olduğu tartışmaları sürerken, neden asgari ücretin TL bazında yetersiz kaldığı konuşuluyor? Gelin, birlikte bakalım.

Türkiye dolar bazında pahalı bir ülke oldu

Yukarıda asgari ücretli oranı aldığımız ülkelerdeki fiyatlarla asgari ücretin alım gücünü karşılaştıralım.

Dolar bazında asgari ücretle birlikte her ülkede bulunan markaların kaban, ayakkabı, telefon, otomobil fiyatlarını ekonomim.com kendi sitelerinden derledi. Ayrıca şehir merkezinde ortalama 1+1 bir evin kirası, şehir içi otobüs bileti, bir kilo kıyma, bir litre süt, 12’li yumurta ile 1 litre benzin fiyatlarını da karşılaştırdık.

Asgari ücretin alım gücü

Asgari ücretler dolar bazında alım gücünü hesaplamada eşitlenirken, Türkiye’de asgari ücret 482 dolar olurken, ABD’de saatli olarak hesaplanırken 1305 dolar oluyor. Almanya’da 2323 dolar, İspanya’da 1463,9 dolar, Brezilya’da 222,96 dolar, Bulgaristan’da 496 dolar, Çin’de 354,92 dolar, Güney Afrika’da 266,54 dolar, Endonezya’da 213,94 dolar ve Hindistan’da da bölgesel olarak değişirken, ortalama 45,85 dolar seviyesinde görülüyor.

İşler alım gücünde değişiyor. Verilerde Zara, Nike, Samsung, iPhone ve Volkswagen gibi global markaların her ülkede bulunan ürünlerini ya da en yakın ürünlerini aldık. Ayrıca ülkelerdeki şehir içi otobüs biletlerini, benzin ve süt litre fiyatlarını, kıymanın kilosunu ve 12’li yumurtayı da dolar bazında görüntüledik.

Kaban

Kaban hemen hemen her ülkede satılan bir model olurken, fiyatına tüm ülkelerde bakıldığında asgari ücretle alınan kaban sayılarındaki değişim ilgi çekiyor. Türkiye’de dolar bazında kabanın en uygun olduğu ülke olarak 39,43 dolara satılırken, en pahalı Güney Afrika’da ve 91,22 dolara satılıyor.

Türkiye’de asgari ücretle 12 kaban alınırken, ABD’de 26, Brezilya’da 4, Almanya’da 31, Çin’de 4, İspanya’da 23, Bulgaristan’da 8, Güney Afrika’da 2 ve Endonezya’da ise 3 kaban alınabiliyor. Hindistan’da asgari ücret kaban fiyatının yarısı oluyor.

Ayakkabı

Yine global bir markanın hemen hemen her ülkede bulunan bir modelinden yola çıkınca ayakkabının dolar fiyatı ve asgari ücretle alım gücü tablodaki gibi oluyor.

Telefon

Samsung her ülkede satılırken, iPhone bazı ülkelerde online satış yapmıyor. Fiyatlarına bakıldığında ise farklılıklar görülüyor.

Türkiye’de Samsung’un Galaxy S24 modelini alabilmek için 5 ay çalışmak gerekirken, Brezilya’da 7 ay, Çin’de 3,5 ay, Bulgaristan’da 2 ay, Güney Afrika’da 5,5 ay, Endonezya’da 5,7 ay ve Hindistan’da da 32 ay çalışmak gerekiyor. Ancak ABD, Almanya ve İspanya’da bu oran 1 ayın altında kalıyor.

iPhone 16 Pro Max için Bulgaristan, Güney Afrika ve Endonezya’da fiyat bilgisi bulmak mümkün olmuyor. Diğer ülkelerin içinde en uzun çalışma süresi 30 ay ile Hindistan’da olurken, Brezilya’da 8 ay, Türkiye’de 4,8 ay, Çin’de 3 ay, İspanya’da 0,87, ABD’de 0,77 ve Almanya’da da 0,5 yani ayın yarısında çalışarak bu telefonu almak mümkün oluyor.

Araba

Volkswagen Golf ya da Polo fiyatlarına bakıldığında, Türkiye bu arabanın dolar bazlı en pahalı olduğu ülke oluyor. Aracın üretildiği Almanya’nın iki katının biraz üzerinde bir fiyatla Türkiye’de satılan ürünü almak için ise Hindistan ve Endonezya’nın ardından en çok çalışmak gereken ülke Türkiye oluyor.

Ulaşım

Şehir içinde araba alamayan otobüsle gezmek için ne kadar bilet alabiliyor? Burada Türkiye asgari ücretle en çok bilet alabilen ülkelerden biri olarak Çin ve İspanya’nın ardından geliyor.

Benzin

Türkiye’de dolar bazında benzin ücreti yüksek olurken, alım gücünde 4. Sırada geliyor.

Kira

Şehir merkezinde 1+1 bir evin ortalama kirası, Almanya, İspanya ve Bulgaristan harici asgari ücreti aşıyor. Bu ülkelerin ardından Türkiye geliyor.

Yine en yüksek olan Hindistan’da kirayı ödemek için 4,2 asgari ücret gerekirken, diğer ülkelerden 1,3-1,5 arasında kiraların asgari ücrete oranla olduğu görülüyor.

Gıda

Kıymada Türkiye en yüksek fiyatlı ülke olurken, asgari ücretle alınabilen kıyma kilosunda da Hindistan’ın ardından en düşük alım gücüne sahip oluyor.

Sütün litresinin dolar bazında Çin ve Bulgaristan’ın ardından en yüksek olduğu ülke Türkiye oluyor. Ancak alım gücünde ABD, Almanya ve İspanya’nın ardından geliyor.

12’li yumurtanın fiyatı da dolar bazında Türkiye’de ortalamanın altında kalıyor. Ancak alım gücünde yine gelişmiş ülkelerin ardından geliyor.

Sonuç olarak Türkiye’de dolar bazında yükseldiği söylenen asgari ücretin alım gücündeki yükseliş dolar bazında diğer ürünlerin de fiyatlarının yükselmesiyle refahın artışını sağlamıyor. Zaten asgari ücretli oranının bu kadar yüksek olması tartışmasının zam oranının üzerinde olması gerekirken, 2024 yılında nisan ayında açlık sınırı altında kalan asgari ücretlinin 2025 yılında da yılın ilk çeyreğinde bu sınırın altında kalması kaçınılmaz görünüyor.