Aktif rasyosu 2.0 devrede

Şebnem TURHAN

Merkez Bankası ilk kez ticari kredilere zorunlu karşılık getirdi. Merkez Bankası tebliğinde esnaf, KOBİ, ihracat, yatırım, tarım kredileri, kurumsal kredi kartları, kamu ve mali kesime kullandırılan krediler kapsam dışında tutuldu. Merkez Bankası’nın eylülde ilk faiz indirimi gerekçelerinden olan ticari kredilerdeki büyümeyi sağlama hedefi ardından hem hükümetin hem de Merkez Bankası’nın bankaları ticari krediye yöneltmesi ile devam etmiş yılbaşından bu yana yüzde 22’yi aşan büyüme yaşanmıştı. Ancak Merkez Bankası cumartesi sabah 05:00’te yayımlanan bir karar aldı ve ticari kredilere zorunlu karşılık getirildi. Bankacılık kaynakları bu durumun bir nevi aktif rasyosunun geri getirilmesi olduğunu vurgulayarak bankalara ceza geldiğini ve bunun karların 150-200 baz puanını daha tıraşlayacağını kaydetti. Aynı zamanda bu karar sonrası TL ticari kredi faizlerinde artış olabileceğini söyleyen bankacılık kaynakları kararda yabancı para mevduattan dönüşüm oranına göre getirilen zorunlu karşılık artışının da tüm kredi faizlerinde yükselişe yol açacağını vurguladı. Bankacılık kaynakları ilk kez aktif tarafa zorunlu karşılık uygulandığına da dikkat çekti.

Ticari kredilerin yüzde 10'u kadar zorunlu karşılık

Resmi Gazete'de yayımlanan tebliğ ile 1 Nisan 2022 tarihinden itibaren dörder haftalık dönemlerde kullandırılan ticari kredilerin yüzde 10’u oranında zorunlu karşılık ayrılacak. Bununla birlikte 31 Mayıs 2022 tarihi itibarıyla yani mayıs ayı sonuna kadar yılbaşından bu yana ticari kredilerde büyüme yüzde 20’nin üzerinde gerçekleşmişse ilk 3 aydaki artışın yüzde 20’si kadar yine zorunlu karşılık yükümlülüğü var. Bu karşılık da 6 ay boyunca tesis edilecek. Tebliğe göre zorunlu karşılıktan “KOBİ tanımına giren işletmelere kullandırılan krediler, esnaf kredileri, ihracat ve yatırım kredileri, tarımsal krediler, kamu kurum ve kuruluşları, kurumsal ticari kredi kartları ve mali kuruluşlara kullandırılan krediler” kapsam dışı tutuldu. Yani bankaların bu tarz ticari kredileri vermeleri zorunlu karşılık yükümlülüğü doğurmayacak.

Yabancı ve yerli özel bankalarda hızlı artış

Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) verilerine göre yılbaşından bu yana 15 Nisan haftasına kadar toplam TL ticari krediler yüzde 22 büyüdü ve 407 milyar lira artış gösterdi. Kamu mevduat bankalarının TL ticari kredi stoku yüzde 15,1 artarken yabancı mevduat bankalarının ticari kredi büyüklüğü yüzde 27, yerli mevduat bankalarının TL ticari kredileri ise yüzde 25,1 büyüme gösterdi. Kamu mevduat bankalarının büyümesi düşük kalsa da 989 milyar 58 milyon liralık TL ticari kredi stokuyla önde olurlarken, yabancı mevduat bankalarında TL ticari krediler 415 milyar 821 milyon lira yerli özel mevduat bankalarında ise 591 milyar 337 milyon lira TL ticari kredi stokuna ulaşıldı. Toplam TL ticari kredilerde 2 trilyon 253 milyar 452 milyon lira oldu. BDDK verilerine göre tüketici kredilerindeki artış ise yüzde 5,6 artış gösterdi.

İlk faiz indiriminde ivme kaybına dikkat çekildi

Veriler bankaların 2022 yılbaşından bu yana TL ticari kredilerde yoğunlaştığını ve kredi büyümelerinin de bu yönde gerçekleştiğini ortaya koyuyor. Nitekim hükümetin ve Merkez Bankası’nın da bankalara yönlendirmesi de cumartesi gününe kadar bu yönde şekilleniyordu. Geçen yıl eylülde ilk faiz indiriminin yapıldığı Para Politikası Kurulu toplantısında da indirim gerekçeleri arasında parasal sıkılaşma nedeniyle ticari kredilerden öngörülenin üzerinde bir yavaşlama yaşandığı belirtildi.

Ardından gelen faiz indirimlerinde de ticari kredilere yapılan atıflar korundu. Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati de şubatta ‘selektif kredi politikası’na geçildiğini belirtmiş ve buna yönelik kredi paketi açıklamıştı. Bakan Nebati son dönemde yaptığı açıklamalarda ticari kredilerdeki büyümeye dikkat çekerek ‘selektif kredi’ politikasının bu alandaki büyümeyi yarattığını dile getirdi.

Selektif kredi politikası Merkez Bankası metinlerinde de kendine yer buldu. Merkez Bankası’nın şubat ayı PPK’sı sonrası yayımlanan karar metninde de uzun vadeli TL yatırım kredilerine destek verileceği yer aldı ve bu selektif kredi politikasına Merkez Bankası’nın da katkı yapacağı yorumlarına yol açtı. Hatta Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu yatırımcı toplantılarında ticari kredilerdeki artışı önemsediklerini ve bu artışın ivmelenmesi için kamu bankalarının ticari kredi politikasının ön plana çıkmaya devam ettiğini dile getirdi.

Tüm bu yönlendirmelerin ardından ise ilk çeyrekte bankaların çift haneli büyümeler gerçekleştirdikleri TL ticari kredilere zorunlu karşılık uygulaması getirilmiş oldu. Yapılan değişiklikle 1 Nisan'dan itibaren her 100 liralık TL ticari krediye 10 lira karşılık ayrılacak. Öte yandan bankalar mevduat durumda mevduatlar için de yüzde 8 oranında karşılık ayırıyor. Hem mevduattan hem de TL ticari kredilerden zorunlu karşılık ayrılmaya başlanmış olacak.

Bankacılık sektörüne bir gecede değişiklik geldi

Bankacılık kaynakları tüm bu yönlendirmelerle bankaların da bu yıl TL ticari kredi alanına yoğunlaştığına ve muazzam büyümelere ulaştıklarına dikkat çekerek bugüne kadar hiçbir kısıtlama yapılmadan bu politikanın devam ettirildiğine işaret etti. Ancak yine bir gecede getirilen değişiklik ile bankaların Merkez Bankası ve maliye tarafından yapılan yönlendirmeyle büyüttükleri ticari kredilerin çok fazla verildiğine karar verildiğini vurgulayan bankacılık kaynakları bankalara ceza geldiğini dile getirdi. Bankacılık kaynakları bu karar sonrasında bankacılık sektörünün tedirgin olmaya devam edeceğini belirterek uygulamanın geriye dönük olarak gerçekleştirilmesinin ise çok olumsuz olduğunu bildirdi. Kaynaklardan elde edilen bilgiye göre bu karar bankacılık sektörünün yıllık karlarında 150-200 baz puanlık bir gerileme getirecekken bugün ise borsada son günlerin yıldızı bankacılık sektöründe satış gelmesinin muhtemel olduğuna dikkat çekti.

YP dönüşüm oranına göre ZK ayarlaması

Merkez Bankası aynı kararda dövizden TL mevduata dönüşümün desteklenmesi için yine zorunlu karşılıkları devreye aldı. Karara göre bankalarda yabancı para mevduat zorunlu karşılıkları gerçek kişi dönüşüm oranı yüzde 5’in altındaysa yabancı para zorunlu karşılıklara ilave 5 puan, yüzde 10’nun altındaysa ilave 3 puan getirildi. Bu uygulama ise 10 Haziran 2022 tarihinde başlayacak olan 27 Mayıs 2022 tarihli hesaplama döneminden itibaren geçerli olacak. Karara göre finansman şirketlerinin yüzde 0 olan zorunlu karşılık oranları bankalar ile aynı seviyeye getirildi, yurt içi bankalara olan yükümlülükleri zorunlu karşılık kapsamında alındı. Bu değişiklik de 13 Mayıs 2022 tarihinde başlayacak olan 29 Nisan 2022 tarihli hesaplama döneminden itibaren geçerli olacak. Analistler TL zorunlu karşılık artış sisteminin Merkez Bankası fonlama ihtiyacını artırarak bankaların maliyetini yükselttiğini belirterek bunun kredi faizlerine yansımasının beklenmesi gerektiğini vurguladı. Yine aynı şekilde analistler ZK artışının repo ve teminata konu edilebilecek serbest menkul kıymetlerinde azalmasına yol açıyor.

TCMB: Liralaşmayı teşvik için düzenleme değişikliği

Merkez Bankası, karar duyurusunda “Merkez Bankası fiyat istikrarı temel amacı doğrultusunda finansal istikrarın desteklenmesi ve liralaşmanın teşvik edilmesi kapsamında makroihtiyati politika setini güçlendirerek zorunlu karşılık düzenlemesinde değişikliğe gitmiştir” denildi. Son Para Politikası Kurulu toplantısında da “Kurul, uzun vadeli Türk lirası yatırım kredileri de dâhil olmak üzere kredilerin büyüme hızı ve erişilen finansman kaynaklarının amacına uygun şekilde iktisadi faaliyet ile buluşmasının finansal istikrar açısından önemli olduğunu değerlendirmiştir. Bu çerçevede Kurul, makroihtiyati politika setinin güçlendirilmesine karar vermiştir” ifadesi dikkat çekti. Makroihtiyati politika setinin ilk adımının zorunlu karşılık hamlesi olması bekleniyordu.

İşletme sermayesi ihtiyacına gidiyordu

DÜNYA Gazetesi’nde 13 Nisan’da yayımlanan haberde ticari kredilerde 13 haftalık yıllıklandırılmış kur etkisinden arındırılmış büyümenin 1 Nisan haftasında yüzde 45,8’e geldiği yer aldı. Haberde bu artışın 23 ayın ardından en yüksek seviye olduğuna dikkat çekilirken bankacılık kaynaklarının artışın bir kısmı yeni yatırımdan olsa da büyük kısmının işletme sermayesi ihtiyacından kaynaklandığını söylemişti.

Aktif rasyonu neydi?

Pandemiyle birlikte 2020 Mayıs ayında Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu aktif rasyosu hesaplamasına başlamıştı. 31 Aralık 2020'de ise uygulamaya son verildi. Aktif rasyosu bankaların daha fazla kredi vermeye yönlendiriyordu mevduat kredi oranını tutturması için bir denge oluşturması isteniyordu.