72 saatlik elektrik kesintisi, sanayicileri şoka soktu

Fikri CİNOKUR / Yener KARADENİZ / Esra ÖZARFAT / Barış SEDEF / Hatice AYDOĞAN ÖZSÖKMEN / Ayşe KAYTAN UÇAK / Osman Nuri BOYACI / İmam GÜNEŞ

Geçen hafta sonu BOTAŞ’ın doğalgaz kısıtlamasını duyurmasının hemen ardından Türkiye Elektrik İletim AŞ (TEİAŞ) de sanayiciye elektrik kısıtlaması uygulayabileceğini açıklamıştı. Cumartesi günü uygulamanın ilk adımı sanayi bölgelerinin tek tek TEİAŞ tarafından aranmasıyla atıldı. Sanayiciye yazılı bir belge yollanmazken, 72 saatlik kesintiye uymayacaklar için “cezai müeyyidesi olacak” denildi. Bazı sanayi bölgeleri kesintinin ardışık günlerde yapılması ve bu günlerde işçilerinin yıllık izin kullanmasını sağlarken, enerji yoğun sektörler fırınlarını durdurmamak için muafiyet istedi. Bir muafiyet pazarlığı da gıda işletmelerinden geldi. Pandemide bile çarkları durdurmadığını belirten gıda sektörü, sütlerin heba olacağını, depolardaki etlerin bozulacağını, tedarik zincirinin kırılacağını belirttiler. Ayrıca bazı sanayi bölgeleri sistemden çekebilecekleri enerji için de pazarlık halinde. Artan hammadde fiyatları, kur dalgalanmaları, enerji zamlarının ardından kesintilerin uygulanacak olmasını sanayiciler “Moralsiziz, yılgınız. Bu hafta işçimi fabrikaya getirsem mi bilmiyorum” sözleriyle değerlendiriyor.

Aydınlatma ve ısıtma için enerjiye izin

Alınan kararla tüm OSB’lerde aydınlatma ve ısınma amaçlı kullanılabilecek kadar enerji çekimine izin verildi. Belirlenen günlerde belirlenen rakamın üzerinde enerji çeken bölgelerin enerjisi TEİAŞ tarafından kesilecek ve cezai yaptırım uygulanacak.

3 saatlik kritik zirve

Enerji kesintileri nedeniyle Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Fatih Dönmez ve Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Varank, OSB başkanları, TOBB sektör meclis başkanları, oda başkanları, ASKON, MÜSİAD, TİM Genel Başkanları, BOTAŞ ve TEİAŞ’ın üst düzey yöneticilerinin katıldığı online toplantı düzenledi.

Dün akşam 3 saati aşan online toplantıda seramikten cama, süt ürünlerinden sağlığa kadar birçok sektör temsilcisi pozitif ayrımcılık talebinde bulundu ve kesintilerin ne kadar süreceği ve takvim ile ilgili bilgi talep etti.

DÜNYA'nın edindiği bilgilere göre kesintilerin ne kadar süreceği ile ilgili belirsizlik devam ederken kritik sektörlere ise sınırlı miktarda enerji verilebileceği ancak her hangi bir sektöre pozitif bir ayrımcılık uygulanamayacağı belirtildi. İran tarafı ile görüşmelerin yoğun bir şekilde devam ettiği belirtilirken, hali hazırda stok miktarının ise kullanımın yüzde 20’si kadar olduğu ancak bu miktarın devreye alınmasının ise bir takım gaz bağlantıları nedeni ile çok kolay olmadığı ifade edildi.

Sanayici ne diyor?

• İlk kez bu kadar kapsamlı bir kesintiyle karşılaşıyoruz. Şoktayız.
• Hammadde fiyatlarındaki artış, döviz kurları, enerji zamları derken kesintiler geldi. Sanayici olarak darbe üstüne darbe yiyoruz.
• Üretim ve ihracatın geleceği için enerji arz güvenliği bir an önce sağlanmalı.
• Acaba rakibim gazını kısacak mı, nasıl rekabet edeceğim…
• 80 dağıtım şirketi var, onlar OSB’lere nasıl ceza kesecek. Bu cezalar OSB yönetimleri tarafından nasıl tesislere bildirilecek.
• Yabancı ortağım huzursuz oluyor, yabancı yatırımcı nasıl gelecek…
  
  

Kesinti, arz güvenliğini gündeme getirdi

ZEYTİNOĞLU: ÜRETİCİLERİMİZİN ENDİŞELERİ GİDERİLMELİ

● Kocaeli Sanayi Odası Başkanı Ayhan Zeytinoğlu, “Enerji ile ilgili kararlar alınırken, her sanayi kuruluşunun ihtiyaçlarının farklı olduğu göz önünde bulundurulmalı. Bazı işletmelerde üretim planlaması yapılarak kısıtlama uygulanabilir olsa da üretim prosesleri gereği haddane, ark ocağı, ergitme fırınları gibi sürekli enerji ihtiyacı olan sanayi tesislerinde kısıtlama olmamalı. Sanayi kuruluşlarımızın kapasite ve üretim ivmelerini yavaşlatacak bu karar, ihracatımızı da olumsuz etkileyecektir. Bu sebeplerle arz kanallarından kaynaklanan bu sorunların en kısa sürede çözüme kavuşturularak, üreticilerimizin endişelerinin giderilmesini umuyorum” diye konuştu.

YAYAN: UMARIZ GELECEKTE DE YAŞANMAZ

● Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan da en fazla elektrik kullanan sektörlerin başında geldiklerini belirterek, “Kesintinin her saniyesi maddi kayıp, anlamına geliyor. Umarız gelecekte de yaşanmaz. Sektör için olağanüstü, ciddi bir sıkıntı yaratıyor. Türkiye’nin sıkıntılı anı en kısa zamanda aşmasını temenni ediyoruz. Her saniyesi maddi zarar doğuruyor ancak şöyle bir şey var: Sadece çelik sektörü olarak yaşamıyoruz bu zorluğu, bütün sanayi kesimi, Türkiye’nin karşı karşıya kaldığı bir sıkıntıyı paylaşıyoruz. Bu sorundan ders alınması, benzer durumlarla gelecek yıllarda karşılaşmamayı temenni ediyoruz” dedi.

KEÇECİ: KISITLAMALAR SANAYİCİYİ KÖTÜ VURDU

● Denizli Sanayi Odası Başkanı Müjdat Keçeci, “Aylardan beri belli bir fedakarlığa katlanan sanayicilerimizin şimdi de arz cephesinde bir sorunla karşı karşıya kalması verimliliği, üretimi, kalite problemini, özellikle ihracatı olumsuz etkileyecek” dedi. Denizli’deki fabrikalara 26 Ocak Çarşamba gecesi 00:00 ile Cuma gecesi 24:00 saatleri arasında kesinti uygulanacağını anımsatan Keçeci, “Bir yandan ihracata dayalı bir büyümeyi hedefl erken diğer yandan üretimin her şeyi enerji maliyetlerini artırarak sanayi üretimini aksatmak, sanayiciye ihtiyaç duyduğu enerjiyi verememek sanayici için dayanılır bir durum değil. Son zamanlarda finansmana erişimde zorlanarak fahiş fiyatlara gelen hammaddesini bulmak ve satın almak için, ne pahasına olursa olsun ihracat pazarlarını ve müşterilerini kaybetmemek için her şeyini ortaya koyan sanayicimizi enerjisiz bırakmak, sanayiciyi kendi kaderine terk etmektir. Bu durum hem sanayimiz ve hem de ülkemiz açısından telafisi imkansız sonuçları ortaya çıkaracaktır” dedi. Keçeci, “Sanayici şaşkın, yılgın, moralsiz. Çözüm nerede ve ne zaman bilen de söyleyen de yok. Bu sıkıntı gerçekten kalıcı mı geçici mi belirsiz. Bizim cezalara değil, üretmeye ihtiyacımız var. Bu nedenle oluşan enerji sıkıntısının faturasının sanayiciye kesilmesinden bir an önce vazgeçilmesini ve başka çözüm yollarına gidilmesini biz üretmek zorunda olan sanayiciler olarak ısrarla talep etmekteyiz” açıklamasını yaptı.

KAYA: SON DAKİKA HABER VERİLDİ, HERKES PANİKTE

● Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) Başkanı Ramazan Kaya, şu an tüm sanayicilerin gündeminin enerji kesintileri olduğunu belirtti. Kaya, “Fabrikaların dur kalk yapması hem performans kaybına yol açacak hem de terminsel açıdan sıkıntıları beraberinde getirecek. Şu an kimse stoka çalışmıyor. Zamanla yarışıyoruz. Bunu keşke daha önceden haber verselerdi. Üreticiler de sanayi kuruluşları da müşterilerine haber verir, ona göre önlem alırlardı. Son dakika oldu. Herkes panik. Bu durum geçici mi kısa vadeli mi? Herkes bununla ilgili bir açıklama bekliyor. Biz de ilgili bakanlıklara yazı göndereceğiz ve cevap isteyeceğiz” dedi.

KÜÇÜKKAYALAR: RÜZGAR VE GÜNEŞ ENERJİSİNE AĞIRLIK VERİLMELİ

● Bursa Sanayicileri ve İşinsanları Derneği (BUSİAD) Başkanı Buğra Küçükkayalar, “Her sert geçen kışta, İran ya da Rusya tarafından vanalar kapatılır mı, her sıcak geçen yazda elektrik sunumu yeterli olacak mı gibi kaygıları artık yaşamamalıyız! Doğalgazda depolama kapasitemiz çok önceden artırılmalı, belirli aralıklarla yaşadığımız bu gibi durumlar için bir B planımız mutlaka olmalıydı” dedi. Küçükkayalar: “Bu durumun ihracat taahhütlerini gerçekleştirme noktasında iş insanlarını zor durumda bırakacağı, orta vadede ülkemiz sanayisinin risk endeksinin artmasına neden olabileceğini de göz önünde bulundurmak gerek. Daha fazla güneş ve rüzgâr enerji sistemlerinin kurulması gerekmektedir” şeklinde konuştu.

YORGANCILAR: 50 MİLYON EURO’LUK CAM FIRINLARI RİSK ALTINDA

● Enerji kesintilerinin en büyük risk teşkil ettiği sektörlerden biri cam sanayii. Sektörün önemli isimlerinden Yorglass CEO’su Semavi Yorgancılar, cam sanayisinin yapısı gereği elektrik ve doğalgaz başta olmak üzere enerji kesintilerine kesinlikle tahammülü olmadığına dikkat çekerek, cam fabrikalarında yedekleme sistemleri olsa da en fazla 48 saatlik bir süreyi kurtarabileceğini aktardı. Bazı sektörlerin 3 gün, bazı sektörlerin bir haftalık enerji kesintilerini kaldırabileceğini, ancak bazı sektörlerin 7/24 çalışması gerektiğini bildiren Yorgancılar, burada hükümetin bir öncelik sırası belirleyip kesintileri buna göre gerçekleştirmesi gerektiğini vurguladı. Yorgancılar, “Bunları kâr kaygısıyla söylemiyorum. Özellikle demirçelik ve cam endüstrilerinin hassasiyeti için söylüyorum” dedi. Cam fırınlarının yeterli enerji olmadığı için soğuması halinde ciddi bir maliyet ve kullanılamayan kapasite tehdidi ile karşı karşıya kalındığını ifade eden Yorgancılar, “Enerji yetersizliği nedeniyle cam fırınları için yeterli ısıyı sağlayamazsanız cam fırınınız soğur. Soğursa da likit cam fırına yapışır. Bu durumda soğuk bakım gerekir ki bunun süresi en az 4-5 ay… Bir cam fırını 40-50 milyon Euro civarında. Hem yatırım maliyeti hem de kaybolan kapasite açısından bu durum bizi sıkıntıya sokar” ifadelerini kullandı.

ZEYDAN: YENİLENEBİLİR YATIRIMLAR ÖZENDİRİLMELİ

● Eskişehir Ticaret Borsası Başkanı Ömer Zeydan da tamda üretim ve ihracatın ivmelendiği bir dönemde bu durumun yol açabileceği olumsuz sonuçlara karşı alınacak geçici çözümlerde üretim süreçleri ve sektörlerin dikkate alınması gerektiğine dikkat çekti. Zeydan, “Yakın vadede yenilenebilir alternatif enerji yatırımları özendirilmeli ve özel sektörün elektrik üretimindeki fiyatlamaları güncellenerek yıl bazlı mahsuplaşmaya imkan sağlanmalıdır” dedi.

SEYHAN: DAĞITIM ŞİRKETLERİ KORUNUYOR CEZA SANAYİCİYE YANSITILIYOR

● Eskişehir Müteşebbis İşadamları Derneği (ESMİAD) Başkanı Şamil Seyhan da, “OSB’lerde 3 gün boyunca; kamera, güvenlik, bilgisayar ve bilgi sistemleri ile çevre aydınlatmaları için elektrik enerjisi tüketimi yapılması, haricinde elektriğin tamamen kesileceği, devamında da dağıtım şirketlerine uygulanacak olan müeyyidelerin sanayicilere yansıtılacağı bilgisi verildi. Bu kabul edilebilir bir durum değil. Dağıtım şirketleri koruma altına alınırken biz sanayicilerin; yapılan ticaret sözleşmeleri, ihracat beklentileri ve üretim aksamalarından kaynaklanacak kayıplarını kim nasıl telafi edecek? Çok acil önlem alınıp durumun normale dönmesi, biz sanayiciler için elzem. Her konuda sanayicilerin yanında olan devletimizden bu konuda da destek beklemekteyiz” şeklinde konuştu.

ŞARMAN: MUAFİYET İÇİN BAKANLIĞA YAZI YAZDIK

● Türkiye Gıda ve İçecek Sanayii Dernekleri Federasyonu Başkanı Demir Şarman da, 28 üye derneği altındaki 2000’den fazla firmayı temsil ettiğini belirterek, Enerji Bakanlığı’na bir mektup kaleme aldıklarını bildirdi. Şarman, şunları söyledi: “Kesintiler sektörümüzde başta gıda güvenliği olmak üzere telafisi mümkün olmayan ekonomik kayıplara sebep olabileceği gibi gıda hiperenfl asyonuna da yol açacaktır. “Tarım ve Orman Bakanlığı nezdinde onaylı ve kayıtlı işletmelerin” uygulanacağı açıklanan doğalgaz ve elektrik tüketim kısıtlamasından muaf tutulması yönünde talebimizi sunduk.”

Enerji krizi 15 Mart’a kadar tekrarlayabilir

GazDay Enerji Genel Müdürü Mehmet Doğan, Türkiye tarihinde ilk defa tüm sanayinin enerjisinin aynı anda aynı süreyle kesilmeye çalışıldığını söylerken, asıl sorunun İran’dan doğalgazın alınamaması değil, arz güvenliğinin sağlanamaması olduğunu savundu. Yazın pahalı denilerek gaz alınmayıp depolardaki gazın kullanıldığını dile getiren Doğan, depolardaki gaz bitip de çok soğuk geçen ardışık günler nedeniyle krizin patlak verdiğini kaydetti. Doğan, 15 Mart’a kadar enerji krizinin tekrarlayabileceği uyarısında bulundu.

Enerji kriziyle ilgili DÜNYA’ya değerlendirmelerde bulunan Doğan, Türkiye’nin günlük doğalgaz kullanım oranının ortalama sıcaklıklara göre belirlendiğini, bu yöntemin hatalı olduğunu belirterek, “Türkiye’nin günlük doğalgaz kullanımı 300 milyon metreküp olduğu tahmin ediliyor. Peki bu 300 milyon metreküp neye göre belirleniyor? Bu işleri ortalama sıcaklıklara göre alır yaparsanız hata olur. Geçen yıl ocakta 6 milyar metreküp tükettik bu bize yeter, diye düşünürseniz hata yaparsınız. Bütün kaynaklardan akış sağlanırken, talep tahminini doğru yapmak gerekir. Kaynak kesildiğinde ne yapılması gerektiğini önceden hesaplamak gerekir” dedi. Yeni yıla girerken aslında ‘Krizin ben geliyorum’ dediğini, Türkiye’nin İran ya da başka bir kaynaktan gaz gelmemesi halinde bunu tolore edemeyeceğinin ortada olduğunu dile getiren Doğan, “Zaten gaz yetmeyecek şekilde yeni yıla girdik. Depolardaki gazlar yazın bitti. Gaz fiyatları yaz aylarında çok arttığı için yüksek fiyattan gaz almamak adına depolardaki gazlar tüketildi, yani bir anlamda zam yapılmamak için stoklar kullanıldı.” ifadelerini kullandı. Doğan, “Türkiye’de iş yapan yabancı müşterilerimiz arıyor, ‘Ne yapacağız şimdi, böyle bir şey görmedik daha önce’ diyorlar.” diye konuştu. Öte yandan sanayicilerin kafasında birtakım soru işaretleri olduğunu da belirten Doğan, gazı kesilmeyeceğini ancak firmaların kısacağını, ancak yüzde 60’ın aşılması durumunda cezanın ne olacağının açıklanmamasının da endişelere neden olduğunu, bazı sanayicilerin ‘acaba rakibim kısacak mı’ endişelerini taşıdığını bildirdi. Doğan, “KAB yani kesinti aşım bedeli uygulayacak deniyor ama onun da ne kadar olacağı belli değil” dedi. Türkiye Doğal Gaz Dağıtıcıları Birliği (GAZBİR) Başkanı Yaşar Arslan da, “Önümüzdeki bir haftalık periyotta bazı ilave tedbirlerin alınması gerekliliği ortaya çıkabilir.” ifadelerini kullandı.

“İhracatçı Çin’den Türkiye’ye gelen alıcıları kaybeder”

✔ İstanbul Hazırgiyim ve Konfeksiyon İhracatçıları Birliği Başkanı Mustafa Gültepe: Sektöre panik havası hakim. 18 binden fazla hazır giyim ihracatçısını ve 20 milyar doları aşkın ihracatı temsil ediyorum. Biz hızlı üretip, hızlı teslim eden ve bu özelliğimiz ile de dünyada tercih edilen bir ülkeyiz. Enerji kesintileri nedeni ile önümüzdeki günlerde teslimatlarda bir aksama olacak. Jeneratörler ile çalışmaya çalışacağız ama ne kadar faydalı, üretken olacak bilemiyoruz. Onda da maliyetler yüksek. Kesintilerin hazır giyim ihracatına haftalık maliyeti 250 milyon doları bulabilir. Bundan da öte müşteri kaybedeceğiz. Zamanında bu sebeple Çin’den Türkiye’ye gelen alıcıları kaybetme riskimiz var. Umuyoruz bu hafta ile sınırlı olur uygulama. İhracat hedefini artırdığımız bu dönemde hepimiz şoktayız.

✔ İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Başkan Yardımcısı Çetin Tecdelioğlu: Bu durum bizleri olumsuz anlamda etkileyecek. Pandemiden dolayı tedarik zinciri Türkiye’ye kaymıştı. Bunda da en önemli etki hızlı teslimattı. Bizlerin bu fırsatı kaybetmemesi lazım. Elektrik kesintisi sanayinin durması demek. Umarım kısa süreli, geçici bir durum olur.

✔ TİM Sektörler Konseyi Maden Sektörü Başkanı Rüstem Çetinkaya: İmalat yapamazsak ihracat da duracak. Bu durum bizleri olumsuz etkileyecek. Siparişlerin yoğun olduğu bu dönemde üretimin durması ihracatın da yavaşlaması anlamına gelecek.

✔ Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği (EVSİD) Başkanı Talha Özger: Kesintilerin yaratacağı üretimdeki aksamalar ihracatı olumsuz etkileyecek. İhracat taahhütlerini yerine getiremememiz halinde birtakım cezai şartlar var. Bunu yabancı müşterilerimize anlatmakta zorlanırız. İhracatta büyüme gösteriyoruz. Pandemi şartlarında bile sanayinin çarklarını durdurmadık, yine durmamasını ümit ediyoruz.

✔ İstanbul Hububat Bakliyat Yağlı Tohumlar ve Mamulleri İhracatçıları Birliği (İHBİR) Başkan Adayı Kazım Taycı: Şu anda çok ciddi manada gemisi, konteynırı hazırlanmış siparişler var. Bu durum plan dışı kesinti olması sebebiyle taahhütleşmelerimizde ciddi sıkıntılara yol açacaktır. Özellikle bu ay ihracatımızı olumsuz etkileyecektir.

✔ ARMATÜR Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Gökhan Turhan: Bu sorunun kısa süreli olması sanayimizi ve ihracatımızı çok etkilemese de yaratacağı olumsuz durum gelecek planlarında sanayideki güçlü algımızı olumsuz yönde etkileyecektir. Umarız bu sorun en kısa sürede çözüme kavuşacak, ihracat ve üretimi durduran bu durum ortadan kalkacaktır.

“Enerji şirketleri sözleşme iptallerine hazırlanıyor” iddiası

DOĞALGAZ arzındaki kısıt üzerine enerji dağıtım şirketlerinin sözleşmeleri iptal edip yeni sözleşme yoluna gidecekleri belirtiliyor. İddia sahibi sanayiciler, enerji şirketlerinin telefonla arayarak elektrik sözleşmelerinde iptal hazırlıklarını duyurduklarını söylerken, henüz ocak ayı başında yeni yapılmış sözleşmeleri iptal ederek, bakanlığın ‘geçici bir durum’ diyerek nitelediği durumu kalıcı bir zamma çevirmek istemelerini eleştiriyor. Sanayicilere ulaşan enerji şirketlerinin temsilcilerinin mart-nisan gibi sözleşmelerin yenilenebileceğini, zammı kabul etmeyen sanayicilerin başka şirketlerle çalışması gerektiğini söyledikleri iddia ediliyor. TOBB Plastik, Kauçuk ve Kompozit Sanayii Meclis Başkanı Yavuz Eroğlu, enerji şirketleriyle sözleşmelerin ocak ayında yapıldığını, böylece sanayicinin bu yılın maliyetlerini hesaplarken bunu baz aldığını, ancak şimdi enerji şirketlerinin bunu iptal hazırlığı içinde olduklarını duymuş olmaktan dolayı tedirgin olduklarını ifade etti. Dış kaynaklı enerji tedarikinde yaşanan sorunu sanayiciler olarak gördüklerini ve anladıklarını vurgulayan Eroğlu, “Burada enerji şirketlerinin kalıcı bir fiyat artışına dönmesini gerektirecek bir durum yok. Zaten kamu da sorunun giderilmesi için çalışıldığını ve tahmini 10 gün içinde çözüleceğini belirtiyor. Kalıcı bir durum olacaksa zaten zammı anlarız. Ama durum buyken ocak ayında daha taze yapılmış sözleşmeleri iptal etmek gibi bir bahane olamaz. Bu durum imalat sanayiinin rekabetçiliğini olumsuz etkiler” şeklinde konuştu.

Paniği artırıyor Ev ve Mutfak Sanayicileri ve İhracatçıları Birliği (EVSİD) Denetim Kurulu Üyesi Burak Önder, hemen bir panik havası ile sözleşmelerin iptal edilmek istenmesine yönelik duyumlar aldıklarını belirterek, bu yaklaşımın sanayideki panik havasını daha da artırdığını ifade etti. Pandemi döneminde toplumun tüm kesimlerinin çok farklı zorlukları tecrübe ettiklerini vurgulayan Önder, “Süreç bize öncelikle sağlık olarak yüzünü gösterse de hemen akabinde ham maddeden enerjiye, lojistikten tedarik zincirine farklı konularda farklı problemleri yaşadık. Evet pandemi sürecinde dünyada bazı sıkıntılar yaşanıyor, ama bu sıkıntıyı bir yönü ile fırsata çevirmeye çalışan güç odakları da oluyor ve problemden menfaat elde etmeye çalışıyorlar. Bunu hammadde ve lojistik gibi yaşadığımız tüm sıkıntılı süreçlerde gördük. Bugün bu konuda duyumlar aldık. Daha birinci-ikinci günde hemen bir panik havası ile ya da panik havası yaratılarak sözleşmeler iptal ediliyor ya da zam isteniyor. Biz özellikle elektrik satan özel şirketlerde bunu daha önceki zamanlarda da tecrübe ettik. Zaten bu süreçte sanayici kesiminde bir ceylan ürkekliği var. Bu yaklaşımın doğru olmadığını, sanayi sektöründe paniği daha artırdığını düşünüyorum.

OSB'lerde "tekrar yaşanır mı" korkusu

KÜTÜKCÜ: SANAYİCİYİ ZORLAMAYA DEVAM EDİYOR

● Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluşu (OSBÜK) Başkanı Memiş Kütükcü, kesintileri değerlendirerek, “Üretimin ve ihracatın artış ivmesi gösterdiği bir dönemde OSB’lerde yaşanan elektrik kesintileri sanayicileri zorlamaya devam ediyor. Konuyu yakından takip ediyoruz. Bazı yetkililer İran’a sorunu çözmeye gitti. OSB’lerimiz şu anda bu süreci yönetmek, sanayicilerimizin üretim kayıplarını minimumda tutmak için olağanüstü gayret gösteriyor. Ancak buna rağmen şunu biliyoruz ki, mutlaka olumsuz bir yansıması olacak” şeklinde konuştu.

AYDIN: YAZILI TALİMAT GEREKLİ, BEKLİYORUZ

● OSTİM Başkanı Orhan Aydın, DÜNYA’ya yaptığı açıklamada, sözlü bir talimatla kesintinin bildirildiğini ve hazırlıklı olmak için kesinti planlarını sanayicilerle görüşerek hazırladıklarını söyledi. Buna karşılık, resmi bir yazı da beklediklerini ve bu yazının gönderilmesinin önemli olduğunu söyleyen Aydın, “Biz hazırlığımızı yaptık. OSBÜK içindeki haberleşmelerimizde de anladığımız kadarıyla resmi yazı henüz kimseye gelmemiş. Biz de yazılı bir metin bekliyoruz. Bugün kesintilere başlayacağız ancak resmi bildirim olmadan kesinti yapamayız. Sözlü bir ifade elektrikleri kesmeye yetmez. Mühürlü bir yazının gelmesi lazım. OSTİM’de üretimin arttığı bir dönemdeydik. Her ay elektrik talebi artıyordu, bu da üretim artışı anlamına gelir tabii. Umarım kısa sürede atlatırız” dedi.

BAHAR: KARTOPU GİBİ YUVARLANDI, ÇIĞA DÖNÜŞÜYOR

● Antalya Organize Sanayi Bölgesi (OSB) Başkanı Ali Bahar, enerji alanında yaşanan sorunların kartopu gibi yuvarlanarak çığa dönüştüğünü belirtti. Bahar, “Ülkemizde bir enerji krizi yaşanıyor ise bu sorunu toplumun tüm kesimlerinin ortak bir şekilde sırtlamalı. Sorunu fabrikalardan bir bariyer ile durdurmaya kalkmak tüm ülkenin çığ altında kalmasına neden olmaktan başka bir işe yaramayacaktır. OSB’lerimizde üretimini 7/24 sürdürmek zorunda olan, en ufak bir aksaklıkta üretimi uzun süre duracak, stoku çöp olacak fabrikalarımız var. Ülke imalatının 3 gün süreyle durdurulması hayal bile edilmemesi gereken korkunç bir şeyken, bunun eyleme geçirilmesi çok daha korkunç ve tehlikelidir" dedi.

SÖZDİNLER: CEZAİ MÜEYYİDELERİ KABUL EDİP ÜRETİM YAPANLAR VAR

● Çerkezköy OSB Yönetim Kurulu Başkanı Eyüp Sözdinler, şunları söyledi: “BOTAŞ’tan gelen yazıyı sanayicilerimize ilettik. Kesintinin yapıldığı günlerde kullanım yapan sanayicilerin ise mevcut tarifelerinin yüzde 50 oranında cezalandırılacağını belirttik” diyerek, şunları söyledi: “Gözlemlediğimiz kadarıyla sanayici buna uymaya çalışıyor. Vardiyayı azaltma yoluna giden firmalarımız var ancak sanayicilerimiz zor durumda. BOTAŞ yazısından ikinci bir duyuruya kadar ibaresine yer veriyor yani kesintinin süresi de tam net değil. Buna ilave olarak gaz kesintisini kabul etmişken diğer yandan da TEİAŞ kesintiye gideceğini açıkladı. Bu kapsamda sanayicilerden iki gün boyunca kademeli bir şekilde enerji kullanımını azaltmasını sonraki iki günde de hiç elektrik kullanmaması istenirken sonraki gün normale dönebileceğimiz aktarıldı. Eldeki müşterileri tutmak ve siparişleri yetiştirmek adına bölgemizdeki bazı sanayiciler, cezai müeyyideleri kabul edip üretim devam ediyor.”

ÖZLEYEN: TEİAŞ KESİNTİYE GİDEBİLİR, SÖZLEŞMELERDE VAR

● İkitelli OSB Bölge Müdürü İhsan Özleyen, “OSB’lerin hangi saatlerde ne kadar yük çekeceği konusunda programlar verildi. Bize yarı yarıya yük düşümü önerildi. Bu program her sanayi bölgesi için farklılık arz edebilir. Kış olması nedeniyle sanayi tesislerimizde enerji kullanımları maksimum düzeyde. Bunun dışında bazı OSB’ler elektriği TEİAŞ’tan almıyor. Bu bölgeler üretime normal şartlarda devam ediyor. Diğer yandan TEİAŞ herhangi bir resmi bildirim yapmadan kesintiye gidebilir. Bu durum sözleşmelerde net olarak yazıyor. Türkiye’deki enerji kullanımları ikili sözleşmelerle dağıtılıyor. Sonuç itibarıyla önceden yapılan duyurular var” açıklamalarında bulundu.

KARABULUT: TOPU SANAYİCİNİN KUCAĞINA BIRAKTILAR

● Isparta Süleyman Demirel OSB Başkanı Mustafa Karabulut da, TEİAŞ Antalya Gerilim Takip Müdürlüğü tarafından OSB’de enerjiden sorumlu elektrik mühendisinin telefonla arandığını ve Salı, Çarşamba ve Cuma günü olmak üzere toplam 72 saat elektrik kısıtlaması yapılmasının talep edildiğini söyledi. Karabulut, şunları kaydetti: "TEİAŞ ve CK yetkilileri telefonlarımıza çıkmıyor. Uygulama nasıl olacak. Bölgemizde 75 fabrika var. İletim hatlarında enerji olacak. Ama bize ‘kesintiyi sen yap’ diyorlar. Topu sanayicinin kucağına bıraktılar. Yazılı bir açıklama yapmıyor, sadece telefonla bilgi veriyorlar"

SİLAHTAROĞLU: KALICI ÇÖZÜM İÇİN OSB'LERDE DEPOLAR KURULMALI

● Makine İhtisas Organize Sanayi Bölgesi Başkanı Sedat Silahtaroğlu, “Biz var olan enerji kapasitemizi yüzde 50 azaltarak, sanayicimize enerji vermeye çalışacağız. İdari binalarımız çalışacak ama üretim olması mümkün değil. Bu karar tüm Türkiye’de uygulanacak. İhracatçı için sanayici için çok zor. En kısa zamanda çözüme kavuşturmak lazım, bir an önce kısa vadede siyasi ve ticari sorunlar çözülmeli. Kalıcı çözüm olarak da OSB'ler de doğalgaz depoları bulunmalı. Bizim şu an yapabileceklerimiz; üretimleri telafi edilebilecek kadar azaltalım, jeneratörleri hazır tutalım, üretimimizi gece vardiyasına ve tatil günlerine kaydıralım” diye konuştu.

TOKKAN: SCADA SİSTEMİ OLMAYAN OSB’LER TAMAMEN KESİNTİYE GİTTİ

● İMES OSB Başkanı Ahmet Tokkan da “Var olan enerji kapasitemizi yüzde 80 azaltarak, sanayicimize enerji vermeye çalışacağız. İdari binalarımız çalışacak ama üretim olması mümkün değil. Bizde bir SCADA sistemi olduğu için bölgemize gelen kısıtlı enerjiyi, kısıtlı şekilde dağıtabiliyoruz. Ama SCADA sistemi olmayan OSB’ler ise enerjiyi sistem üzerinden ayarlayamadıkları için tamamen elektrik kesintisine gitti. En kısa zamanda çözüme kavuşur” açıklamalarında bulundu.

ÖZSOY: UMUDUMUZ EN AZ HASARLA ATLATILMASI

● Demirtaş OSB Başkanı Ersan Özsoy ise “DOSAB olarak geçtiğimiz haftada günlük olarak tarihi düzeyde yüksek elektrik tüketim rakamlarını gördük. Ağırlıklı olarak ihracat yapan otomotiv ana ve yan sanayi ile tekstil sektörü firmalarından oluşan bölgemizde, üretimin zirvede olduğu bir dönemde olan doğalgaz ve elektrikte kısıntı/ kesintiler bizleri oldukça zor durumda bıraktı” dedi. Özsoy, “Bazı firmalarda üretim planlaması yaparak ara vermek mümkün ancak, prosesi gereği sürekli enerjiye ihtiyacı olan işletmeler için durum daha kötü. Umudumuz, bu sürecin en kısa zamanda ve üretimimize en az hasar verecek şekilde atlatılması. Ancak enerji arz güvenliği konusunun çok ciddi olarak masamızda olması şart” dedi.

ŞAHİN: 3 GÜNDEN FAZLA KESİNTİ SÜRDÜRÜLEBİLİR DEĞİL

● İnegöl OSB Başkanı Zeki Şahin, “Sanayicinin bir gün bile çalışmaması maliyetini artırır” diyerek, şunları kaydetti: “Bursa’da en fazla enerji tüketen OSB’yiz. Geçen yıl elektrik tüketimimiz 684 milyon KWH oldu. Son aylarda aylık 65 milyon KWH tüketimimiz oldu. Yıllık ortalamamız ise 57 milyon KWH. 2020 yılına göre yüzde 15 enerji tüketimimiz arttı. Doğalgazda da 90 milyon metreküp kullanımla bir önceki yıla göre yüzde 5 artış kaydettik. Tüketimler arttı. Sanayimiz yüksek kapasite ile çalışıyor. Bu tempoda bu duruşlar maliyetleri, terminleri, üretimleri olumsuz etkileyecek. Bunun bir an önce normale dönmesini bekliyoruz. Kesintinin 2 -3 günden fazlası katlanılabilir ve sürdürülebilir değil.”

GÜLMEZ: HAFTASONLARI ÇALIŞARAK KAYBI TELAFİ EDERİZ

● Nilüfer OSB Başkanı Erol Gülmez ise “72 saat üretim duracak, hayat duracak. Kimsenin tahmin edebileceği ve arzu ettiği bir durum değil. Ama yapacak bir şey de yok. Bölgemizde otomotiv sanayi ağırlıkta. Umarız ki bundan sonraki günlerde benzer bir sorun yaşanmaz ve haftasonları da çalışarak yaşanacak kaybı telafi ederiz” diye konuştu.

KORUN: ANİ GELİŞMELERE NASIL AYAK UYDURACAĞIZ?

● Hasanağa OSB Başkanı Ömer Faruk Korun, “Son haftada sanayiciler olarak, doğalgaz başta enerjide zamlar, tarife değişimleri, yüzde 40 kısıntı uygulamaları gibi gelişmelerle adeta başımız döndü. Son olarak, elektrik kısıntı ve kesintileri konusu önümüze geldi. Üretime, ihracata mı odaklanacağız yoksa bu ani gelişmelere mi ayak uyduracağız, planlama yapacağız inanın şaşırmış durumdayız. En kısa sürede arz sıkıntısının sona ermesi, üreticilerimizin endişelerinin giderilmesini umuyoruz” dedi.

ÇEVİKEL: ENERJİ ARZI SIKINTILARINI GÖREREK, ÇAĞRI YAPMIŞTIK

● Demirtaş OSB Sanayici ve İş İnsanları Derneği Başkanı Nilüfer Çevikel de “Bu durum, her şartta üretime odaklanan sanayicilerimizin motivasyonunu olumsuz etkileyecek. Dünya genelinde zorlu bir sınav verilmesine sebep olan enerji krizinin arzı karşılama açısından sorun yaratacağı yönündeki sinyalleri görerek önlem çağrılarımızı daha önce de yapmıştık. Enerjide dışa bağımlılığımız sürdükçe üretim gücümüzü sekteye uğratan krizlerden daha fazla etkilenmek durumunda kalabiliriz. Yeşil enerjinin ve enerjide bağımsız olmanın önemini acı tecrübelerle öğrendiğimiz bugünlerde; ekonomi yönetiminin, sanayiciyi mağdur etmemek adına atacağı adımların hızlanmasını talep ediyoruz” diye konuştu.

ESKİOĞLU: SÜRECE SANAYİCİ OLARAK DESTEK VERİYORUZ

● Kütahya 1.OSB Başkanı Tolga Eskioğlu “Kesintiler nedeniyle üretim duracak. Üretimi saatlerini kesintilerin dışındaki saatlere kaydırarak çalışmalar devam edilecek. Firmalar vardiyalarda değişiklik yapıyorlar. Tedbirlerimizi aldık. Zorunluluk nedeniyle yaşanacak bu süreci sanayicilerimiz, ihracatçılarımız telafi edebilir. Bu sürece sanayici olarak destek vereceğiz. Cam ve seramik sektöründe faaliyet gösteren bazı firmalarımız, fırın çeşitlerine göre ya üretimi durdurarak 3 günlük mola verecek ya da jeneratörleri devreye alacak. Başta Çin olmak üzere enerji tüm dünyanın sorunu oldu. Kış şartlarında üretimin nispeten azaldığı bir dönemde sanayicilerimiz bu süreci telafi edebilir ancak sürekli olması durumunda sorun yaşanacaktır” açıklamalarını yaptı.

YEŞİLAY: DEVAMININ GELMESİ SIKINTI YARATIR

● Afyonkarahisar OSB Başkanı Bekir Yeşilay da, “Resmi yazılı bir belge bize ulaşmadı ancak şifahen bilgilendirme yapıldı. Sanayicilerimize ilettik. Kesintiler gerekli tedbirleri alıyorlar. Birkaç günlük kesintilere firmalar uyacaktır ancak devamının gelmesi halinde sıkıntılar yaşanır. OSB’mizde çok sayıda et kombineleri ve soğuk hava depoları bulunuyor. Jeneratörlerle, vardiyalı sisteme geçerek ve bazı çalışanlarına da yıllık izinlerini kullandırarak kesintileri telafi etmeye çalışacaklar” dedi.

Gıdada fiyatları artırır sektör muaf tutulsun

Ali Ekber YILDIRIM

Enerjide yaşanan kriz, gıda sektörünü tehdit ediyor. Ülke genelinde organize sanayi bölgelerinde 3 gün süreyle uygulanacak elektrik kesintisi gıda üretimini tehdit ederken fiyatları da artıracağı endişesi yaşanıyor. Bu nedenle gıda sektörünün kesintilerden muaf tutulması isteniyor. Mutfak Ürünleri ve Margarin Sanayicileri Derneği (MÜMSAD) Başkanı Ebru Akdağ, gıda güvenliğini ve güvencesini riske atmaması için gereken önlemlerin alınması gerektiğini ve enerji kesintisinin gıda sanayiine uygulanması durumunda bunun, hem sofralarımızda ciddi bir gıda güvenliği riski doğuracağını hem de gıda sanayiinde telafi edilemez ekonomik kayıplara neden olacağını söyledi. Akdağ, “Gıda sanayisi, doğalgaz ve elektrik kesintilerinden muaf tutulmalı” dedi. Doğalgaz ve elektrik kısıtlamalarının özellikle gıda sektöründe faaliyet gösteren kuruluşlar için çok ciddi kayıplar anlamına geleceğini vurgulayan Akdağ, şu değerlendirmeyi yaptı: “Gıda üretiminde kullanılan hammaddelerin tarladan soframıza kadar uzanan tüm aşamaları titizlikle yönetilmek durumunda. Gıdaların herhangi bir sağlık riski taşımadan ve israf olmadan tüketicilere, yani sofralarımıza ulaşabilmesi için uygulanması gereken hammadde tedariki, gıda işleme, depolama, nakliye ve sunuş yöntemleri büyük önem taşımaktadır. Bu süreçte uygulanması gereken ısıl işlemler, üretimdeki kritik kontrol noktalarının gözetilmesi, soğuk hava depolarında uygun koşulların sağlanması gibi enerji kesintilerine tahammülü olmayan adımlar bulunmaktadır. Olası enerji kısıtlaması öncelikle gıda güvenliği riski doğuracak olup, ciddi boyutlarda gıda israfına da neden olacak. Doğalgaz ve elektrik kısıtlamalarından gıda sanayimiz muaf tutulmalı.” Birçok sektörü durma noktasına getiren pandemi dönemindeki kısıtlamalarda gıda sektörünün bu kısıtlamalardan muaf tutulduğunu ve sektörün bu dönemi başarıyla geçtiğini vurgulayan Akdağ,“Pandemi sürecinde gıda sektörü çalışmasına devam etmesine olanak sağlayan muafiyetler sayesinde rafl arın boş kalmamasını sağlayarak önemli bir sınavdan takdirle geçmiştir. Bugün de benzeri bir muafiyetle gıda güvencesini sağlayabilmeliyiz” dedi.

Zincir koparsa sonuçları öngörülemez

Öte yandan Şekerli Mamul Sanayicileri Derneği (ŞEMAD) Yönetim Kurulu Başkanı Şemsi Kopuz bir açıklama yaparak, gıda tedarik zincirinin herhangi bir halkasında enerji kesintisi yapılmasının zincirin kopmasına neden olacağını, bunun sonuçlarının ise öngörülemez boyutlarda olduğunu ifade etti. Kopuz bu öngörüler doğrultusunda, üretimde aksama yaşanmaması adına Türk gıda ve içecek sanayiinin doğal gaz ve elektrik tüketim kısıtlamasından muaf tutulmasını talep ettiklerini ifade etti. Kopuz, bu konuda ilgili kurumlara resmi başvuruda bulunduklarını söyledi.

Çiğ süt üreticisini de vuracak

Sanayideki elektrik kesintileri çiğ süt üreticisini vuracak. Çiftçiden günlük süt alarak işleyen süt fabrikaları elektrik kesintisi uygulanacağı için sütü işleyemeyecek. Süt fabrikaları elektrik kesintisi nedeniyle süt işleyemeyecekleri için üreticiden süt alamayacak. Süt sanayicileri, elektrik kesintisinde kendilerine pozitif ayrımcılık yapılmasını belirterek, “Elektrik kesintisi ile fabrikalarda üretim dursa bile, ineğin memesini kapatamazsınız. Üretici sağıma devam edecek. Fabrikalar alamayınca sütler dökülecek. Üretici mağdur olacak. Üreticiden süt alabilmemiz için fabrikayı çalıştırmamız gerekir. Bu nedenle süt fabrikalarının bu kapsamın dışında tutulması binlerce süt üreticisi için büyük önem taşıyor. Yetkililer bu konuda duyarlılık gösterip süt fabrikalarını kesintinin dışında tutmasını bekliyoruz” görüşünü dile getirdi.

Enerjide mevcut kesinti planı 'şimdilik' yürürlükte kalacak

Mehmet KAYA

Soğuyan hava şartlarıyla birlikte İran’dan gelen gazın kesilmesiyle yaşanan doğalgaz krizi elektriği de vurdu. DÜNYA’nın edindiği bilgilere göre, İran gazının gelmesi dışında kısa vadeli mevcut soruna bir alternatif bulunmuyor. İran tarafına kesintinin tamiri için çağrı yapıldığı belirtildi. Bu arada, İran’ın düşük miktarlı gaz sevkiyatının başladığı BOTAŞ tarafından da teyit edildi ancak bu girişin arz-talep dengesini sağlayacak seviyede olmadığı belirtiliyor. İran’dan gelen gazın hızla artmasıyla 3 günlük olarak planlanan elektrik kesintisinin devamını engelleyecek, bir çözüm olabileceği kaydedildi. Doğalgazdaki sıkıntı, hidroelektrik santrallerinde su azlığı kaynaklı üretim düşüşü ve soğuk havada nedeniyle konut talebin karşılanması amacıyla doğalgaz çevrim santrallerine gaz verilememesi nedeniyle elektrikte de kısıtlamaya gidilmesine yol açmıştı. Mevcut elektrik kesinti ve gaz kullanımı sınırlaması arz-talep dengeleninceye kadar devam edecek. Bilgi veren kaynaklar, Türkiye’nin depolama ve FSRU (sıvılaştırılmış doğalgazın depolandığı ve ihtiyaç olması halinde gaza dönüştürülerek mevcut şebekeye verilebilmesini sağlayan gemi-tesisler) yatırımına rağmen teknik bu sorunun yaşandığının altını çizerek, bunda çok hızlı ve yüksek talep artışına gaz kesintisinin ilave olmasıyla bir dengesizliğin rol oynadığını vurguladılar. Kaynaklar, Bakanlığın teknik altyapı yatırım ihtiyacının farkında olunduğunun altını çizdiler. Ancak bunlar tamamlanamadan mevcut krizin yaşandığı, 2022 içinde hızla sistemi çapraz olarak besleyecek, depo ve FSRU destekli sistemin yatırımlarının yapılmasının kararlaştırıldığını kaydettiler. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın bu yatırımları planladığı, hali hazırda göreli olarak krizlere müdahale yeteneğinin de bulunduğunu ancak İran gazı kesilmesiyle beklenmedik ölçüde yüksek ve hızlı bir talep artışının dengeleri bozduğu vurgulandı.

DÜNYA’nın görüştüğü çeşitli uzmanlar, yaşanan sorunun arz-talep dengesizliği yanında sistemin olağanüstü hallerde kullanılacak arz emniyeti altyapılarının henüz tamamlanmamasından da kaynaklandığını vurguladılar. Buna göre, İran’dan Türkiye’nin yıllık anlaşması 9,6 milyar metreküp düzeyinde bulunuyor. Türkiye’nin doğu bölgelerinde bu hattan gelen gaz dağıtılıyor. Ayrıca, yine doğu bölgesini destekleyen Azerbaycan’dan gelen Şahdeniz1 sahası gazına ilişkin düşük kapasiteli bir anlaşmanın yıl içinde yapıldığı belirtilmişti. Bu hattan gelen gaza ilişkin net bilgi bulunmuyor. Yüksek kapasiteli hatlardan TANAP, ihracat ağırlıklı bir yapıda tasarlandığı için mevcut sorunu çözecek şekilde doğu şebekesine bağlanan bir çıkışı bulunmuyor. Yine Tuz gölü depoları ile Dörtyol’da konuşlu FSRU gemisinin yedekleme hizmeti doğuyu besleyecek şekilde altyapılarının yapılmadığı, mevcut boru sisteminin de henüz kriz dönemlerinde kullanılması için gerekli teknolojik yatırımların tam anlamıyla devreye girmediği vurgulanıyor. Bu nedenle, Türkiye’de oluşan olağanüstü hava şartları ile İran’dan gelen gazın devreden çıkmasıyla oluşan arz açığının olabildiğince mevcut şebeke sistemi üzerinden dengelenmeye çalışıldığı ve alternatifl erin devreye alınamadığı, arzın göreli olarak yüksek olduğu bölgelerdeki gazların da arz açığı olan yerlere hızla alınamadığı kaydedildi.