2023 yılında büyümenin yıldızı küçük ekonomiler

Hilal SARI

The Economist’in araştırma birimi Economist Intelligence tarafından hazırlanan 2023 özel sayısında pandemi ve Ukrayna Savaşı sonrası gelişmiş ekonomilerin önemli bir kısmında resesyon veya yavaşlama görüleceği, 2023 yılında büyümenin şampiyonlarının küçük ekonomilerden oluşacağı öngörülüyor. Ukrayna Savaşı, yüksek enflasyon, enerji krizi, resesyon, yükselen faizler ve güçlü dolar, jeopolitik riskler, özel sayının genelinde vurgulanan ve 2023 yılına damga vurması beklenen ana unsurlar. Rekor enflasyonun getirdiği geçim krizleri ve başta ABD Merkez Bankası (Fed) olmak üzere merkez bankalarının faizleri yükselterek soğutmaya çalıştığı enflasyon 2023’te de bizimle. Ancak devam eden enerji darboğazı ve güçlü dolar, 2023’te ülkelerin toplam talebini önemli ölçüde zedeleyen unsurlar olacak. Türkiye’nin en büyük ihracat pazarlarında özellikle enerji krizine bağlı olarak resesyon öngörülürken, 2023’te en hızlı büyüme beklenen 10 ülke arasında tek bir gelişmiş ekonomi bile bulunmuyor. Fed’in faiz artışlarıyla birlikte doların güçlenmesi birçok gelişmekte olan ekonominin alım gücünü düşürecek ve borçlanma maliyetlerini yükseltecek. Çin gibi dış borcu yüksek olmayan ve güçlü bir imalat sektörü bulunan ekonomiler ve petrol zengini Körfez ülkelerinin güçlü dolara rağmen dirençli kalması ancak Türkiye gibi dış borcu yüksek ve ihracat pazarları daralan ekonomilerin güçlü dolardan daha olumsuz etkilenmesi bekleniyor. 2023 dış borcu yüksek düşük gelirli Afrika ülkeleri için de zor geçecek. Güçlü doların gelişmekte olan ekonomilerin alım gücünü zedelemesi ise, Avrupa Birliği gibi sanayileşmiş ekonomilerin ihracat ürünlerine olan talepleri de yavaşlatması öngörülüyor.

En büyük ihracat pazarlarımızda resesyon veya durgunluk

Economist Intelligence tarafından yapılan büyüme tahminlerine göre, Türkiye’nin 2021 yılında en fazla ihracat gerçekleştirdiği pazarlarda daralma veya zayıf büyüme görülecek. Avrupa’nın 2023’te beklenen resesyonun en sert vuracağı bölge olması, hem enerji krizi hem de Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) yükselteceği faizlerle ABD’ye ve dünyanın geri kalanına göre daha derin bir resesyon yaşaması öngörülüyor.

ALMANYA:

Rusya’dan enerji akışlarının kesilmesine karşı en kırılgan ekonomilerden biri olan Almanya için 2023’te yüzde 0,9’luk bir daralma öngörülüyor. Enflasyonun yüzde 6,5 düzeyinde - Avrupa Merkez Bankası’nın ve Almanya Merkez Bankası’nın hedeflerinin çok üzerinde - seyretmeye devam etmesi ve bütçe açığının GSYH’nin yüzde 4,7 düzeyinde olması bekleniyor. Ancak Almanya’nın ekonomisini dekarbonize etme çabaları ve daha güvenilir yakıt tedarikçilerine yönelmesi süreci hızlanmaya devam edecek. Başbakan Olaf Scholz’un COVID sonrası şokları ve enerji krizini hafifletmek için yaptığı yeni harcamalar ve savunma harcamalarındaki artış bütçeyi zorlayacak. Euro Bölgesi’nin en büyük ekonomisi daralmadan kaçamayacak. LNG regazifikasyon merkezlerinin kurulumu ve yeni LNG sözleşmeleri yakından izlenecek.

ABD:

ABD Merkez Bankası’nın (Fed) rekor enflasyon karşısında hızlandırdığı faiz artışları büyümeyi yavaşlatacak ve Economist Intelligence tahminlerine göre ABD 2023’te sadece yüzde 0,5 büyüyecek. Enflasyonun yüzde 3,7’ye gerilemesi ve bütçe açığının GSYH’nin yüzde 4’üne denk gelmesi öngörülüyor. Eski ABD Başkanı Donald Trump’a yönelik hukuki sürecin ve ülke içindeki siyasette kutuplaşmanın devam etmesi bekleniyor. ABD Başkanı Joe Biden’ın altyapı, iklim, ilaç fiyatları ve Çin karşıtı sanayi politikaları Cumhuriyetçilerin Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu ele geçirmesi nedeniyle aksayabilir.

İNGİLTERE:

Bir yıl içinde iki başbakanın koltuğunu kaybettiği İngiltere’de de 2023 yılında daralma öngörülüyor. Ülkenin mali politikalarına ilişkin itibarını toparlaması beklenen yeni Başbakan Rishi Sunak yönetiminde İngiltere’nin enerji krizinin devam ettiği 2023’te yüzde 0,8 daralması bekleniyor. Enflasyonun yüzde 7,9 olarak öngörüldüğü analizde bütçe açığının ise İngiltere GSYH’sinin yüzde 10,3’üne yükseleceği tahmin ediliyor.

İTALYA:

2. Dünya Savaşı sonrası dönemde ilk kez aşırı sağ bir hükümete sahip İtalya’nın 2023’te yüzde 1,3 daralması öngörülüyor. 2023 yılının geneli için öngörülen ortalama enflasyon yüzde 4,9 ve bütçe açığının GSYH’nin yüzde 4,9’una denk gelmesi bekleniyor. Ülkenin ilk kadın başbakanı Giorgia Meloni’nin AB ve NATO ile herhangi bir sürtüşmeden dikkatli şekilde kaçınması ve mecliste 3'te iki çoğunluğa sahip olmaması nedeniyle koalisyon hükümetinin radikal bir politika değişikliğine gitme olasılığının kısıtlı olması bekleniyor. Ukrayna Savaşı’nın neden olduğu enerji krizinin İtalya’da sanayide enerji kesintilerine yol açabileceği, resesyonun ana etkeninin bu kesintiler olacağı öngörülüyor.

IRAK:

Türkiye’nin ihracat pazarları arasında en hızlı büyüme beklenen ekonomilerden biri Irak, 2023 için yüzde 3,9’luk bir büyüme öngörülüyor. Economist Intelligence 2021’deki seçimlerden bu yana hiçbir büyük grubun hükümet kuramamış olmasının Devlet Başkanı Barham Salih’in erken seçim çağrısı yapmasıyla sonuçlanacağını tahmin ediyor. Güçlü bir petrol piyasasının ülkenin büyümesini desteklemesi, ancak iş koşullarının ılımlı seyretmesi bekleniyor.

İSPANYA:

Sola yakın azınlık koalisyon hükümetinin 2023’ün sonlarında gerçekleşecek seçimlerde geçim krizleri ve kamuoyundaki genel memnuniyetsizlik sonucu sağ eğilimli bir muhalefete kaptırabileceği öngörülüyor. 2023’te öngörülen yüzde 0,1’lik bir daralma ve enflasyonun yüzde 4,5 ile hedeflerin üzerinde seyretmesi. İspanya’nın Rus fosil yakıtlarına doğrudan bir bağımlılığı yok ancak orta Avrupa’daki ekonomilerin bağımlılığı İspanya’yı da dolaylı olarak etkileyecek ancak turizmdeki canlanma ile bu durum bir nebze bertaraf edilebilecek.

FRANSA:

Economist Intelligence Fransa’da da erken seçim çağrısı yapabileceği görüşünde. Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un Haziran 2022’de meclisteki çoğunluğu yitirmesi nedeniyle 2027’de yapılması planlanan seçimleri erkene çekmek için çağrı yapabileceği tahmin ediliyor. Ukrayna’da devam eden savaş, Çin’in sıfır COVID politikaları nedeniyle tedarik zincirlerinde yaşanması beklenen aksaklıklar ve yüksek enflasyonun tüketici talebini zedelemesiyle Fransa’nın 2023’te yüzde 0,3 daralması bekleniyor.

HOLLANDA:

Rus doğalgazından bağımsızlaşmaya çalışan ekonomilerden biri olan Hollanda, Groningen gaz sahasının ömrünü uzatmak isteyebilir. 2023’te Hollanda’nın yüzde 0,9’luk bir daralma kaydetmesi bekleniyor. Resesyonu tetikleyecek olan bu ekonomide de yüksek fiyatlar. Enflasyonun yüzde 12,9 düzeyinde olması ve bütçe açığının GSYH’nin yüzde 3,5’ine denk gelmesi bekleniyor.

İSRAİL:

2022 yılında mecliste çoğunluğu tekrar kazanan ve 2021 yılında yolsuzluk suçlamalarıyla koltuğunu kaybeden eski Başbakan Binyamin Netanyahu Economist Intelligence öngörülerine tekrar başbakan olabilir. Ekonominin pandemi sonrası iyileşmesinin yavaşlaması ve 2023’te yüzde 2,8 büyümesi öngörülüyor.

RUSYA:

Yaptırımların tüketici harcamalarını, yatırımları ve ithalatı vurması öngörülen Rusya’da 2023’te yüzde 3,3’lük bir daralma öngörülüyor. Economist Intelligence Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in savaşın maliyeti arttıkça daha da otoriterleşeceği görüşünde ve bu nedenle de baskı ve propaganda unsurlarını daha çok kullanacağını tahmin ediyor. Enflasyonun yüzde 8 düzeyinde olması ve bütçe açığının GSYH’nin yüzde 2,4’üne denk gelmesi bekleniyor ve hükümetin ekonomiyi desteklemek için ulusal servet fonundan destek alabileceği belirtiliyor.

ÇİN:

Economist Intelligence’ın 2023’te yüzde 4,7 büyüme öngördüğü dünyanın en büyük ikinci ekonomisi, sıfır COVID politikalarının da gevşetilmesiyle büyük ekonomiler arasında en güçlü büyümeyi kaydetmesi beklenen ekonomilerden biri. Ancak kısıtlamalar 2023’te de ekonomiyi baskılamaya devam edecek. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping’in Çin Komünist Parti Kongresi’nde 3. dönem liderliği garantilemesinin ardından Tayvan, Japonya ve Güney Çin denizine yönelik dış politikalarına öncelik vermesi bekleniyor. Ticaret ortaklarındaki zayıf büyüme nedeniyle talebin daha çok iç tüketime bağlı olacağı 2023’te hükümetin resmi büyüme hedefi yüzde 5,5’lik büyümenin yakalanamayacağı öngörülüyor. 2023 için beklenen ortalama enflasyon yüzde 2,9 ve bütçe açığının GSYH’nin yüzde 4,2’sine denk gelmesi bekleniyor.

HİNDİSTAN:

Başbakan Narendra Modi’nin piyasaların liberalleşmesi ve altyapı yatırımlarını temel alan ekonomik ajandası Hindistan’a Economist Intelligence öngörülerine göre 2023’te yüzde 5,1’lik bir büyüme getirecek ancak büyüme küresel yavaşlama nedeniyle baskılanacak. 1,43 milyar nüfusuyla Hindistan’ın Çin’i geçerek dünyanın en nüfuslu ekonomisi olması bekleniyor. Enflasyonun yüzde 5,2 olması öngörülen 2023’te ülkenin bütçe açığının ise GSYH’nin yüzde 6’sına denk gelmesi bekleniyor.

UKRAYNA:

Altyapılarına saldırıların devam ettiği ve nüfusunun önemli bir kısmı mülteciye dönüşen Ukrayna için Economist Intelligence 2023’te stratejik durumun stabilize olmasına paralel yüzde 4,3’lük bir büyüme öngörüyor. Ancak bu büyüme bütçe açığının yüzde 25’ini aşması ve enfl asyonun yüzde 18,9 olmasıyla birlikte gelecek. Ukrayna ekonomisinin kaderi sadece Rusya’yla devam eden savaşa göre değil, Moskova, Washington ve diğer başkentlerde alınacak kararlara göre de şekillenecek.

2023’TE EN HIZLI BÜYÜYECEK 10 EKONOMİ

Economist Intelligence öngörülerine göre 2023’te en hızlı büyüyen ekonomi petrol ve doğalgaz üretimini artırarak enerji krizi yaşanan bir dönemde emtia ihracatınının yükselmesi beklenen Guyana olacak. Ülkenin 2023 yılında GSYH’sini yüzde 30 artıracağı tahmin ediliyor. İkinci sırada yine petrol gelirlerine sahip ve iç savaş yorgunu Libya’nın gelmesi, Kuzey Afrika’nın gelişmekte olan ekonomisinin siyasi istikrarın sağlanmasıyla 2023’te yüzde 15’lik bir büyüme kaydetmesi öngörülüyor. Yıllarca süren krizin ardından Venezüela’nın da yüzde 9,3’lük bir büyüme ile 2023 yılında dünyanın en hızlı büyüyen üçüncü ekonomi olması bekleniyor. Anguilla, Maldivler ve Samoa ise küresel turizm sektöründeki canlanma ve COVID teşviklerinin desteğiyle sırasıyla yüzde 9,2, yüzde 8,5 ve yüzde 7,5’lik bir büyüme öngörülüyor. Altyapı harcamalarının etkisiyle Rwanda’nın yüzde 7,1 büyüme kaydedeceğini öngören Economist Intelligence, Fildişi Sahili ve Senegal’in petrol üretimlerini artırarak yüzde 7 büyüyeceğini tahmin ediyor. İşgücü yoğun imalat sektöründeki yetkinlikleriyle Vietnam ise 2023’ün en hızlı büyüyen 10 ekonomisi arasında. 2023’te en hızlı büyümesi beklenen 10 ekonomi arasında imalat sektöründeki gücüyle girebilen tek bir ekonomi var: Vietnam. Economist Intelligence öngörülerinde Vietnam’ın 2023’te yüzde 7 büyüme ile büyümenin şampiyonları arasında yer alması bekleniyor. Analizin Vietnam’a ayrılan bölümünde enflasyonun yüzde 3,2 olması, 98,9 milyon nüfuslu ülkenin işgücü yoğun bir imalat sektörüne dayanan güçlü ihracata bağlı büyümesinin 2023’te de devam edeceği öngörülüyor. Bölgesinde en hızlı büyüyen ekonomilerden biri olmaya devam edeceği vurgulanan Vietnam’ın yüksek emtia fiyatlarının ve zayıflayan dış ticaretin olumsuz etkilerini ihracat odaklı büyüme ile bertaraf edeceği değerlendirmesi yapılıyor.

Enerji, enflasyonu yormaya devam edecek

Enerji krizinin 2023 yılında da sonlanması beklemiyor. Economist Intelligence tarafından yapılan analizlere göre 2023’te yüksek enerji fiyatları şirketleri ve tüketicileri yormaya devam edecek. Batılı ülkelerin Rusya’nın fosil yakıtlarına uyguladığı yaptırımların küresel petrol ve doğalgaz pazarını baskılamaya devam edecek. Pandemi sonrası artan güçlü talep ile zaten arz tarafında endişeler bulunan pazarda yeni üretim için de uzun yıllardır yatırımların düşük seyretmesi, enerjide fiyatların yeniden alevlenebileceği risklerine işaret ediyor. The Economist’in finans editörü Matthieu Favas, derginin 2023 özel sayısında kaleme aldığı makalede Avrupa Birliği’nin ve Batı ittifakının Rus petrolüne uyguladığı ambargolara rağmen Çin ve Hindistan’ın Rus petrolü alımlarının devam edeceği, bu nedenle yeni darboğazların ortaya çıkabileceğini söylüyor. Ayrıca stratejik rezervlerinden ara seçimler öncesinde bol keseden harcayan ABD’nin bu rezervlere dokunmak konusunda daha tereddütlü hale gelmesi de olası. Öte yandan Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü ve Rusya’nın da aralarında olduğu OPEC+ ittifakı resesyona bağlı düşen fiyatları desteklemek için yeni büyük kesintiler duyurabilir. Avrupa’nın Şubat 2023’te Rusya’dan benzin ve dizel gibi rafine petrol ürünlerinin ithalatını da yasaklamaya başlamasıyla bir yakıt darboğazı da görülebileceğini belirten Favas, “Çin ve Hindistan’ın rafineri kapasiteleri yetersiz olduğundan bu yakıtla ilgilenmeyecek, ve diğer alıcılar çok uzakta. Prensipte Çin daha fazla petrol ürünü ihraç edebilir ancak kış soğuk geçerse Çin kendi stoklarını da eriteceğinden ihracatı kısıtlayabilir. Bu nedenle Mart 2023’ten önce küresel bir yakıt darboğazı yaşanabilir” değerlendirmesini yapıyor.

Enerji savaşları da son bulmayacak

Kuzey Akım büyük zarar görmüş durumda, dolayısıyla Avrupa’nın doğalgaz tedariğinde hızlı bir düzelme öngörülmüyor. Ayrıca Rusya’nın Ukrayna üzerinden devam eden doğalgaz tedariğini ve LNG tedariğini durdurması da olası. 2023’ün ilk aylarında Batı’nın enerji darboğazındaki direncinin test edileceğini öngören Favas “Ancak kış bittikten sonra Rusya’yla enerji savaşlarının bitmesini beklemeyin” diyor.

“Batı, Türkiye’ye yaptırım uygulamaktan çekinecek”

2023’te Cumhuriyetinin 100. yaşını kutlayacak olan Türkiye için Economist Intelligence tarafından öngörülen büyüme yüzde 3,9. Enflasyonun 2023 için ortalama yüzde 34,1’e gerileyeceğini öngören kuruluş, bütçe açığının ise GSYH’nin yüzde 4’üne denk geleceğini öngörüyor. Analizin Türkiye bölümünde 2023 Haziran seçimlerinde Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın ve Adalet ve Kalkınma Partisi’nin seçimin favorisi olduğu değerlendirmesi paylaşılıyor. Türkiye’nin önemli bir ticaret ortağı olan Rusya’yla yakınlaşarak NATO’daki müttefiklerine karşı bir ağırlık oluşturması, Batılı güçlerin ise stratejik bir ortak olması nedeniyle Türkiye’yi kızdırmaktan çekinmesi bekleniyor.

“Erdoğan 2023’te en zorlu sınavını verecek”

Erdoğan rejiminin “Libya ve Suriye’deki Rusya destekli cephelere karşı Rus silahlarının kullanıldığı aynı zamanda Ukrayna’ya Rusya ile savaşı sırasında askeri donanım tedarik ettiği” karmakarışık dış politikasının dikkatleri vasatın altındaki ekonomiden başka yere çekeceği aktarılıyor. Erdoğan görseli ile kullanılan siyasi portre bölümünde ise şöyle bir değerlendirme yapılıyor: “2003 yılında göreve geldiğinde Recep Tayyip Erdoğan cumhurbaşkanlığının nispeten sembolik bir rolü olan parlamenter bir demokrasi devralmıştı. İktidarının 20. yılındaki Erdoğan, 2014’ten bu yana oturduğu cumhurbaşkanlığını mutlak bir güç merkezine dönüştürdü. Ancak 2023 yılında 2016’daki darbe girişiminden sonra görev süresinin en zorlu sınavlarından birini verecek. Haziranda gerçekleşecek seçimlerde yeniden dirilen bir muhalefetle karşı karşıya. Erdoğan ekonomiyi desteklemek için harcamalar yaparak yerinde kalmaya çalışacak ancak bu harcamalar uzun süredir devam eden borç krizi endişelerini derinleştirecek. Bu kadar süre iktidarda kalabilmesini, gelişmeleri kendi çıkarına kullanabiliyor olmasına borçlu: Ukrayna Savaşı, Erdoğan’ın Türkiye’nin Rusya ve NATO arasındaki ve Karadeniz’e kapı olan kritik jeopolitik konumundan faydalanmasına olanak sağlıyor.”