10 yılda maaşlar eridi, faiz kazandırdı

ÖZDER ŞEYDA UYANIK

Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Gelir Dağılımı 2023 yılı verilerine göre, son 10 yılda gelir dağılımında değişimler dikkat çekici oldu.

Toplam gelirlerin içinde maaş, yardım, emekli aylıkları, yevmiyeli çalışanlar, tarım, girişimci, gayrimenkul ve menkul kıymet gelirlerindeki dağılımlarda farklar çarpıcı oldu.

Maaşlarda ortalamaya yakınsayan ücretler görülürken, tarımla uğraşan çiftçinin gelirleri düştü. Yevmiyeli çalışan kesimde dar gelirlinin payı yüzde 20,07’den yüzde 12’ye gerilerken, girişimcilerde en üst gelir grubu payını yüzde 21,5’ten yüzde 31,4’e çıkardı.

İşte gelirlerin paylarındaki değişimler:

Maaşlar ortalamada toplandı

Maaş ve ücretlerin toplam gelirden yüzde 20’lik gruplara göre aldığı pay 2013-2023 yılları arasında, en üst gelir grubunda yüzde 51,6’dan yüzde 45,6’ya geriledi. Gelir düzeyi en düşük olan ilk yüzde 20’lik grubun payı 10 yılda yüzde 31,5’ten yüzde 41,1’e çıkarken, dağılımda maaşların birbirine yakınsadığı görüldü. Maaşlı çalışan kesimin toplam gelirden aldığı pay 10 yılda değişim göstermedi.

Yevmiyeli (günlük) çalışan fakirleşti

Günlük ya da parça başı işlerde çalışan yevmiyeli kazanç sağlayan grupta, 2013-2023 yılları arasındaki değişim, en düşük gelir düzeyinin aleyhine oldu. 2013 yılında toplam gelirden yüzde 20,7 oranında pay alan grup, 2023 yılında yüzde 12 pay aldı.

En alt ikinci yüzde 20’lik grubun da payı yüzde 9,6’dan 7,3’e gerilerken, üst gelir grupları ise yatay gelişim gösterdi. Yevmiyeli çalışan kesimin toplam payı gelirden aldığı pay 10 yılda yüzde 3,2’den 2,7’ye geriledi.

Müteşebbis (Girişimci) parasını katladı

Girişimcilerin toplam gelirden aldığı pay 10 yılda yüzde 19,6’dan yüzde 22,1’e çıkarken, bu paydan en çok yararlanan kesim ise en üst gelir grubu oldu.

Gelir düzeyi en yüksek girişimci kesimin 2013’ten 2023’e payı yüzde 21,5’ten yüzde 31,4’e çıktı. Kalan tüm gelir gruplarında ise ortalama 6 puanlık bir gerileme görüldü.

Tarım sektöründe gerileme çok sert oldu

Toplam gelirden alınan pay 10 yılda yüzde 6,4’ten yüzde 4,6’ya düşerken, en düşük gelir grubunun düşüşü yüzde 11,7’den yüzde 5,2’ye sert bir düşüşle gerçekleşti.

En üst gelir grubundaki gerileme son 3 yılda bir miktar toparlanma gösterirken, gelir düzeyi arttıkça düşüş de azaldı.

Gayrimenkulde zengin parasını korudu

Gayrimenkul gelirlerinde üst gelir grubu farkını korurken, en düşük gelir grubunun payındaki değişim 2020 yılındaki zirvesinden geriledi.

2013-2023 yılları arasında toplam gelirler içindeki gayrimenkul gelirlerinin payı yüzde 3,3’ten yüzde 2,8’e gerilerken, en alt gelir grubunda gerileme 0,1 puan, en üst gelir grubunda gerileme ise 1 puan oldu. Ancak sırasıyla payları 0,8 ile 3,7 olarak korundu.

Menkul kıymet gelirleri, gayrimenkulü aştı

Menkul kıymet gelirleri içinde hisse senedi, mevduat, tahvil, bono, katılım hesapları gelirleri bulunurken, 2013-2023 yılı arasında bu gelirlerde en üst gelir grubu farkını artırdı ve korudu.

En üst gelir grubunun payı yüzde 3,8’den 5,4’e çıkarken, en düşük gelir grubunun payı yüzde 2,4’ten yüzde 1,2’ye geriledi.

Sosyal yardımların payı geriledi

Sosyal yardımlarla yaşayanların toplam gelirden aldığı pay toplamın içinde gerilerken, 2013’te yüzde 19,7’den 2023’te yüzde 17,6’ya düştü.

En düşük gelir grubunun aldığı pay yüzde 17,4’ten yüzde 27,6’ya çıkarken, en üst gelir grubunun aldığı pay da yüzde 16’dan yüzde 11,3’e geriledi. Bu şekilde de sosyal yardımlar ortalamada toplandı.

Emekli maaşlarının toplam gelirden aldığı pay düştü

Yüzde 18,2’den yüzde 15,6’ya gerileyen emekli maaşlarının toplam gelirler içindeki payında en alt gelir grubu ile en üst gelir grubunun pay yer değiştirdi. Gelir düzeylerine göre paylardaki değişim de emekli maaşlarının ortalama maaşa yakınsadığını gösterirken, gelir düzeyi arttıkça değişim de ters orantılı oldu. En düşük gelir grubu 10 yolda payını 7,7 puan artırırken, en üst gelir grubu 5 puan azaldı.