Yoksulun borcu zenginin gündeminde

Hilal SARI

Dünya Bankası, IMF ve Dünya Sağlık Örgütü gibi kuruluşların ardından, önceki gün Papa Francis’in de “en fakir ülkelerin borçlarının ertelenmesi veya hafifletilmesi” için yaptığı çağrıya destekler artıyor. 100’den fazla uluslararası kuruluş, kreditör ülkelere özellikle Afrika’daki fakir ekonomilerin borçlarının ertelenmesi çağrısında bulundu. Aralarında Oxfam ve ActionAid International’ın bulunduğu büyük yardım kuruluşları dünyanın en fakir ekonomilerinin borçlarının bu yılın tamamında ertelenmesini ve bu sayede virüsle mücadele için 25 milyar dolar kaynağın serbest bırakılmasını istiyor. Reuters kaynaklarına göre bu hafta G20 ülkeleri borç moratoryumuna onay verebilir.

‘Paris Kulübü’ne mektup

Uluslararası Finans Enstitüsü, fakir ülkelerin borç yükünü hafifletmek için Dünya Bankası, IMF, OECD ve borçlu ülkelerin yaşadığı ödeme güçlüklerine eşgüdümlü ve sürdürülebilir çözümler bulmayı amaçlayan Paris Kulübü’ne bir mektup gönderdi. 450 banka, hedge fonu ve küresel finansal şirketi bünyesinde barındıran kuruluş borçların silinmesini değil, altı ay ya da yıl sonuna kadar askıya alınması çağrısı yapıyor. Paris Kulübü, 1956’dan bu yana 433 ülkeyle 583 milyar dolarlık kredi anlaşması imzaladı.

Çinli kreditörler zorlanabilir

Dünyanın en fakir ülkelerinin birçoğunun yer aldığı Afrika kıtasında ise dış borcun büyük bir kısmının Çin’de olduğu belirtiliyor, bu nedenle Çinli kreditörlerin atacağı adımlar, yaşanması muhtemel bir küresel borç krizinde büyük önem taşıyor. Analistler Pekin’in son 20 yılda Afrika’nın en büyük kreditörü haline geldiğini, bu nedenle krizle mücadele için atılacak borç hafifletme adımlarının en çok Çinli kreditörleri zorlayacağını belirtiyor. Fakat Çin’in kendisi de kişi başı 10 bin 153 dolar GSYH’si ile gelişmekte olan bir ekonomi. 2019 yılı IMF verilerine göre, en büyük 7 ekonomide ise ortalama kişi başı GSYH 45 bin 447 dolar.

Afrikalı bakanların isteği

Afrika maliye bakanları 100 milyar dolarlık bir destek paketi için ortak çağrı yapıyor. Bunun 44 milyar dolarının borçların geri ödemesine ilişkin olması talep ediliyor. Kıtadaki en fakir ülkelerin borçlarının tamamen silinmesi, kalan borçların ise uzun vadeli düşük faizli kredilere dönüştürülmesi isteniyor. Ancak uzmanlar bunun yerine getirilme ihtimalini zayıf görüyor. Öte yandan Çin’in büyük bir borç kolaylığı sağlamadığı durumda, varlıklı hükümetlerin de, ekonomik krizle mücadele ederken Çin’e fayda sağlayacak bir borç ertelemesine yanaşmayacağı değerlendirmesi yapılıyor.

ABD affa karşı çıkıyor

Reuters analizine göre ABD hükümeti Afrika ülkelerinin borçlarının affedilmesi veya hafifletilmesi konusuna sıcak bakmıyor. Nedeni ise Afrika’nın Çin’den giderek daha fazla borçlanır duruma gelmesi… CGD Sürdürülebilir Kalkınma Finans ortak direktörlerinden Scott Morris “Endişem, Çin bunu liderliği ele geçirmek ve bundan faydalanmak için bir fırsat olarak görürse ABD, Afrika’ya kredi verme seçeneğinden vazgeçeceği” yorumunu yapıyor.

Çin, Afrika’ya 7 yılda 143 milyar dolar borç verdi

Johns Hopkins Üniversitesi verilerine göre Çin’in Afrika’ya verdiği krediler Dünya Bankası’nı açık arayla geçmiş durumda. Çin hükümeti, bankaları ve şirketleri 2000-2017 yılları arasında Afrika ülkelerine büyük bir kısmı altyapı projelerinde kullanılmak üzere 143 milyar dolar kredi sağladı. Londra merkezli düşünce kuruluşu Denizaşırı Kalkınma Enstitütüsü (ODI) Kenya’nın dış borcunun yüzde 33’ünün, Etiyopya’nın dış borcunun yüzde 17’sinin, Nijerya’nın dış borcunun yüzde 10’unun Çin kaynaklı kredilerden oluştuğunu tahmin ediyor. Çin kredilerinin koşullarının elverişli olduğuna ilişkin söylemler olsa da, Küresel Kalkınma Merkezi (CGD) tarafından yapılan ve bu ay yayınlanan bir çalışmaya göre Çin’in en fakir ülkeler için sağladığı kredi koşulları Dünya Bankası kredi koşullarından daha katı. CGD raporunda Çinli kurumların kredi vadelerinin daha kısa olduğu ve ağırlıklı ortalama faiz oranının ise yüzde 4,14 olduğu belirtiliyor. Dünya Bankası’nda ise ortalama faiz yüzde 2,1.

Arjantin dokuzuncu kez temerrüde düşebilir

Bu arada İngiliz gazetesi Financial Times, borç sorunu kronikleşmiş ülkelerden Arjantin’in koronavirüs krizi nedeniyle dokuzuncu kez temerrüde düşebileceğini yazdı. Gazeteye konuşan analistler ülkenin kreditörlerine kabul edemeyecekleri bir teklifle gitmesini bekliyor. Ülkede iktidarda olan merkez sol hükümetin 10 milyar dolarlık iç borcu ertelemesi, analistlerce gelecek günlerde hükümetin dış borçta temerrüde düşeceğine ilişkin sinyallerden biri. 83 milyar dolarlık dış borcun yapılandırılmasına ilişkin görüşmeler bu hafta da devam edecek. Finansal danışmanlık şirketi Decision Boundaries’den Carlos Abadi konuya ilişkin açıklamasında “Arjantin’in yeterince su dolu olmayan bir havuza atlayabileceğinden endişe ediyorum. Hükümetin teklifi muhtemelen başarısızlıkla sonuçlanacak, dolayısıyla Arjantin temerrüde düşecek” iddiasında bulunuyor.