Uzmanlar: Lübnan Meclisi'nin 2 yıldır seçilmeyen cumhurbaşkanını yarınki oturumda seçmesi zor

Lübnan'da Cumhurbaşkanı Mişel Avn'ın görev süresi 31 Ekim 2022'de sona erdikten sonra, Meclis'te düzenlenen 12 oturumda yeni cumhurbaşkanı seçilemedi.

Cumhurbaşkanlığı koltuğunun 2 yıldan uzun süredir boş kalması, İsrail ile Hizbullah arasında 8 Ekim 2023'te başlayan kontrollü çatışmaların, Eylül 2024'te İsrail'in şiddetli saldırıları ve sınır hattında karadan işgale dönüştürmesi, Lübnan siyasetini de olumsuz etkiledi.

Lübnan ile İsrail arasında ateşkesin ilan edilmesinden bir gün sonra 28 Kasım 2024'te Meclis Başkanı Nebih Berri, cumhurbaşkanı seçimi için 13. oturumun 9 Ocak'ta yapılacağını açıkladı.

O zamandan bu yana Lübnan'daki siyasi kesimler yeni cumhurbaşkanının yarınki oturumda seçilmesi için olumlu mesajlar vermesine rağmen, Lübnan Meclisi'nin daha önce cumhurbaşkanı seçimi için yapılan oturumlardan kısa sürede sonuç alamaması soru işaretlerini de beraberinde getiriyor.

Lübnan Meclisi, eski Cumhurbaşkanı Avn'ın görev süresinin dolmasının ardından düzenlediği 12 oturumda yeni cumhurbaşkanını seçemedi. Ancak son oturum 14 Haziran 2023'te, İsrail ile Hizbullah arasındaki çatışmaların başlamasından önceydi.

Eski Cumhurbaşkanı Avn ise 2016 yılında Meclis'te düzenlenen 46'ıncı oturumda seçilebildi.

Lübnan Anayasası'na göre cumhurbaşkanı Maruni Hristiyan, başbakan Sünni ve Meclis Başkanı ise Şiilerden seçiliyor.

Aday listesi kalabalık

Yeni cumhurbaşkanını seçmek için yapılacak oturumda çok sayıda adayın ismi geçiyor.

Genelkurmay Başkanı Joseph Avn, Hristiyan Lübnan Güçleri Partisi lideri Semir Caca, eski Maliye Bakanı Cihad Azur, Marada Hareketi lideri Süleyman Franciyye, Kamu Güvenliği Genel Müdür Yardımcısı Tümgeneral Elias el-Biseri, eski İçişleri Bakanı Ziyad Barud, eski İletişim Bakanı Jean Louis Kardahi, bankacı ve üst düzey yönetici Semir Assaf ve milletvekilleri Nime Efram ile İbrahim Kenan'ın adaylığı konuşuluyor.

Genelkurmay Başkanı Avn'ın ismi diğer adayların önüne geçse de Genelkurmay Başkanı'nın cumhurbaşkanı olarak görev yapabilmesi için anayasa değişikliği gerekiyor.

Ancak Meclis'te cumhurbaşkanı seçimi için yapılan ilk oturumda bir adayın elde etmesi gereken oy sayısı ile anayasa değişikliği için gereken sayının aynı olması dikkati çekiyor.

Meclis'te 8 milletvekili bulunan ve Dürzi lider Velid Canbolat'ın öncülük ettiği "Demokratik Buluşma" bloğu, Genelkurmay Başkanı Avn'ın adaylığını desteklemeyi sürdürürken, Hizbullah ve Emel Hareketi gibi Şii akımlar Avn'ın adaylığını desteklemiyor.

Muhalefetin bazı kesimleri ile Lübnan Meclisi'nde 27 sandalyesi bulunan Sünnilerin de neredeyse yarısı yeni cumhurbaşkanı olarak Avn'ı destekliyor.

Meclis'te 13 sandalyesi olan Özgür Yurtseverler Partisi'nin lideri Cibran Basil ise Avn'ın adaylığına karşı.

Şii blok, Hizbullah ve Emel Hareketi ise cumhurbaşkanlığı için Marada Hareketi lideri Franciyye'ye yönelik desteğini sürdürüyor.

Öte yandan, Meclis'te yarın yapılacak oturumda yeni cumhurbaşkanının seçilememe ihtimali de göz ardı edilmiyor.

Şii kesimin tutumu belirleyici olabilir

Lübnanlı siyasi uzman George Akuri, AA muhabirine yaptığı açıklamada, yarın yapılacak oturumun sonucunun belirsiz olduğunu söyledi.

Akuri, "Adaylar arasından en çok öne çıkan isim (Genelkurmay Başkanı) Joseph Avn ancak 86 oy alma zorunluluğu ki bu anayasa değişikliği için de gereken sayı, bir engel teşkil ediyor." dedi.

Hizbullah ve Emel Hareketi'ne işaret eden Akuri, Şii kesimin oyunun oturumda önemli olduğunu ve bu kesimin desteklemesi durumunda Avn'ın 86 oya ulaşabileceğini belirtti.

Akuri, hem Şii kesimin hem de Canbolat'ın ve merkezci milletvekillerin oyunu alması durumunda Avn'ın Caca'ın partisi gibi muhalif kesimin ret oyundan etkilenmeyeceğine dikkati çekti.

Lübnanlı uzman, "Bu sebeple bu oturumun akıbeti Şii kesimin tutumuna bağlı çünkü Özgür Yurtseverler Partisi ve Lübnan Güçleri Partisi, Avn'a oy vermeyecek. Bu kesimler onun nüfuzunun dışında." ifadesini kullandı.

Akuri, ismi geçen diğer adayların da 86 oya ulaşmasının zor olduğunu belirtti.

"Siyasi kesimlerin çoğu henüz karar vermiş değil"

Lübnanlı siyasi uzman Muhammed Hamiyye ise siyasi kesimler arasındaki görüşmelerin yoğun olmasına rağmen oturumun sonucuna ilişkin herhangi net bir göstergenin olmadığını ifade etti.

Hamiyye, "Siyasi kesimlerin çoğu henüz cumhurbaşkanı seçimi meselesinde karar vermiş değil. Başta ABD, Suudi Arabistan, Fransa ve Katar olmak üzere Cumhurbaşkanının seçilmesi için büyük bir uluslararası baskı da var." dedi.

Lübnan'daki siyasi kesimlerin adaylar konusunda karar vermesi için zamana ihtiyacı olduğunu dile getiren Hamiyye, muhalefetin birden fazla bakış açısının olduğunu ifade etti.

Hamiyye, muhalefetin bir aday üzerinde anlaşamaması durumunda daha önceki oturumlarda 59 oy alabilen eski Bakan Cihad Azur'u desteklemeye devam edeceği değerlendirmesinde bulundu.

Şii bloğun Franciyye'nin adaylığını destekleme konusunda kararlı olduğunu hatırlatan Hamiyye, hükümetin kurulması ve Lübnan'ın güneyinde yeniden imar meselesine işaret ederek başka adayların değerlendirilmesi için de açık kapı bırakılması gerektiğine dikkati çekti.

"Anayasa değişikliği gerekliliği Avn'ın şansını azaltabilir"

Hamiyye, uluslararası desteğe rağmen Genelkurmay Başkanı Avn'ın cumhurbaşkanı olabilmesi için anayasanın değişmesi gerektiğini hatırlatarak, bunun düşük bir ihtimal olması sebebiyle Avn'ın şansının da düşük olabileceğini söyledi.

Lübnanlı uzman, oturumun sonucuna ilişkin tam bir belirsizliğin hakim olduğuna vurgu yaparak, son saatlerin kritik olduğunu ve şaşırtıcı bir sonucun da çıkabileceğini belirtti.

"Bu oturumda yeni cumhurbaşkanı seçilemeyecek gibi görünüyor"
Hamiyye, "Şu ana kadar oturumda bir cumhurbaşkanı seçilemeyecek gibi görünüyor. Ama gelecek oturumlarda olabilir çünkü Berri oturum çağrılarını yineleyecektir. Böylece görüşmelerin de artmasıyla siyasi ortam daha da olgunlaşabilir." dedi.

Lübnan'da yeni cumhurbaşkanının uzun süre seçilememesinin tehlikelerine değinen Hamiyye, bu durumun iç siyasette gerginliğe sebep olacağını hatta İsrail ile yapılan ateşkesin uygulanmasını dahi etkileyebileceğini sözlerine ekledi.

Lübnan Meclisi'ndeki sandalye dağılımı

Lübnan Meclisi'ndeki sandalye dağılımı şu şekilde; Lübnan Güçleri Partisi'nin 18, Özgür Yurtseverler Partisi'nin 13, Şii blok Hizbullah ve Emel Hareketi 31, Sivil Toplum 10, İlerlemeci Sosyalist Parti'nin 8, Hristiyan Lübnan Ketaib Partisi'nin 4, Marada Hareketi'nin 4, Yenilenme Hareketi'nin 4, Ermeni Taşnak Partisi'nin 3 milletvekili bulunuyor.

Meclis'te çeşitli siyasi kesimlere yakın 27 Sünni milletvekili mevcut.

Lübnan'da cumhurbaşkanı seçilebilmesi için ilk oturumda bir adayın 128 oydan 86'sını alması gerekiyor. Bu sayıya ulaşıldıktan sonra adayın gelecek oturumlarda oyların 65'e tekabül eden yarıdan fazlasını alması yeterli oluyor.