Trump döndü; “güçlü dolar” fiyatlanıyor!

DİLAY HATİP

Cumhuriyetçi başkan adayı Donald Trump, 2016'da kazandığı ve kendisini zirveye taşıyan Wisconsin eyaletinde elde ettiği ikinci zaferle başkanlığı garantilemek için gereken 270 seçmen oyuna ulaşmış oldu. Trump 2016'da Wisconsin'i kıl payı kazanarak Ronald Reagan'dan bu yana eyaleti ele geçiren ilk Cumhuriyetçi olmuş, 2020 seçiminde ise eyaleti Demokratik rakibi Joe Biden’a kaptırmıştı. Şimdiki galibiyet Trump'a 10 delege oyu daha kazandırdı. Demokratik başkan adayı Kamala Harris'in yenilgisi ise son sekiz yılda ikinci kez bir kadının Demokrat Parti'nin başkan adayı olmasına rağmen barajı aşamaması anlamına geldi. Trump, seçim için büyük önem taşıyan salıncak eyaletlerden Pensilvanya, Georgia, North Carolina ve Wisconsin’de liderliğini ilan ederken, Arizona Michigan ve Nevada da sayımlar sürüyor. Harris ise New York ve California’nın yanı sıra Virginia’yı da aldı.

ABD’nin eski başkanı Donald Trump, dün erken saatlerde erken zafer turu atmak üzere Florida'da halkın karşısına çıktı. Son sonuçlar gelmeden önce Florida'nın West Palm Beach kentinde konuşan Trump, temmuz ayında suikast girişimine gönderme yaparak başkanlığının ilahi bir takdir olduğunu ima etti ve ABD'ye “altın çağ” getirme sözü vererek “tüm zamanların en büyük siyasi hareketi” olarak adlandırdığı hareketi övdü. Trump, kazanması için gerekli olan delege sayısına yalnızca birkaç delege uzaklıktayken yaptığı konuşmada, “Birçok insan bana Tanrı'nın hayatımı bir nedenden ötürü bağışladığını söyledi. Bu sebep de ülkemizi kurtarmak ve Amerika'yı yeniden yüceltmekti. Şimdi bu görevi birlikte yerine getireceğiz” dedi. Trump sahneye çıktığında hiçbir büyük haber kuruluşu Trump'ı başkanlık seçimlerinin galibi olarak ilan etmemişti ancak zafere çok yakındı. Tesla'nın sahibi milyarder Elon Musk'tan da övgüyle söz eden Trump, SpaceX roketlerine ve Starlink uydu teknolojisine duyduğu hayranlığı uzun uzun anlattıktan sonra Musk'ı “süper dahi” olarak nitelendirdi.

Erdoğan: Dostum Trump

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan büyük bir savaşın ardından “dostu” Trump'ı tebrik ederken, “ABD halkının seçimiyle başlayan bu yeni dönemde daha adil bir dünya için daha fazla çaba gösterileceğine inanıyorum” dedi ve bölgesel savaşların sona ermesini umduğunu da sözlerine ekledi.

Trump’ın resmi olarak başkan seçildikten sonra Ortadoğu politikası önemli olacak. Zira, Trump “başladığı işi bitirmesi gerekir” sözleriyle İsrail’e açık desteğini ilan etmişti. Bu politikada ısrar mı edileceği ve İran ile ilişkilerin nasıl gelişeceği belirsizlik alanları içinde. Trump’ın dış politika tercihinin, Türkiye ile ilişkilerin seyrinde de belirleyici olması bekleniyor. Özellikle yeni dönemde Suriye politikası ve PKK-YGP ile ilişkiler, İsrail ve Filistin politikası iki ilişkilerde kilit noktaları oluşturacağı öngörülüyor.

Dünya liderleri, önemli çekişmeli eyaletlerde erkenden tahmin edilen zaferlerin ardından oy sayımı sürerken Trump'ı tebrik etmek için hiç zaman kaybetmedi.

NATO Genel Sekreter Mark Rutte “Trump’ın liderliği İttifakımızın güçlü kalmasında yine kilit rol oynayacaktır. NATO aracılığıyla güç yoluyla barışı ilerletmek için kendisiyle yeniden birlikte çalışmayı sabırsızlıkla bekliyorum” ifadelerini kullandı.

Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, zaferini ilan eden Trump'a tebrik mesajlarında, transatlantik bağları zayıflatmadan birlikte çalışma çağrısında bulunurken, "AB ve ABD kalıcı bir ittifaka ve tarihi bir bağa sahip. Müttefikler ve dostlar olarak AB, yapıcı işbirliğini sürdürmeyi dört gözle bekliyor" değerlendirmesini yaptı.

İsrail Başbakanı Benjamin Netanyahu Trump’ı tebrik ederken “Tarihin en büyük geri dönüşü için tebrikler! Beyaz Saray'a tarihi dönüşünüz Amerika için yeni bir başlangıç ve İsrail ile Amerika arasındaki büyük ittifaka güçlü bir yeniden bağlılık sunuyor. Bu, gerçek dostluğun büyük bir zaferidir” ifadelerini kullandı.

Ukrayna Başkanı Volodimir Zelensky “Başkan Trump'ın kararlı liderliği altında güçlü bir Amerika Birleşik Devletleri dönemini dört gözle bekliyoruz. Başkan Trump'ın küresel meselelerde 'güç yoluyla barış' yaklaşımına olan bağlılığını takdir ediyorum” dedi.

Rusya’da Kremlin sözcüsü Dmitry Peskov gazetecilere yaptığı açıklamada, ABD'nin “dost olmayan bir ülke” olması nedeniyle Devlet Başkanı Vladimir Putin'in Trump'ı tebrik etme planlarından haberdar olmadığını söyledi.

İran’ın hükümet sözcüsü Fatemeh Mohajerani Tahran'daki kabine toplantısı sonrasında yaptığı açıklamada, İranlıların geçim kaynaklarının ABD seçimlerinden etkilenmeyeceğini belirterek, “ABD seçimleri gerçekten bizi ilgilendirmiyor. Politikalarımız sabittir ve kişilere göre değişmez. Gerekli öngörüleri daha önce yaptık ve insanların geçim kaynaklarında bir değişiklik olmayacak” dedi.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanual Macron, “Tebrikler Başkan Donald Trump. Dört yıl boyunca nasıl yapacağımızı bildiğimiz gibi birlikte çalışmaya hazırız. Sizin inançlarınızla ve benimkilerle. Saygı ve hırsla. Daha fazla barış ve refah için” dedi.

İngiltere Başbakanı Keir Starmer, “Tarihi seçim zaferiniz dolayısıyla seçilmiş Başkan Trump'ı kutluyorum. Önümüzdeki yıllarda sizinle birlikte çalışmayı dört gözle bekliyorum. En yakın müttefikler olarak, özgürlük, demokrasi ve girişimcilik gibi ortak değerlerimizi savunmak üzere omuz omuza duruyoruz” şeklinde konuştu.

Japonya, Güney Kore, Katar, Mısır, İtalya, Hollanda, Avusturya, Somali başta olmak üzere çeşitleri ülkelerin liderleri de yayımladıkları mesajlarla Trump’ın 47.başkan olarak seçilmesini kutladı.

Dolar yüzde 1,5 artış gösterdi

Trump’ın zaferini ilan etmesinin ardından dolar; pound, euro ve Japon yeni de dahil olmak üzere bir dizi farklı para birimi karşısında yaklaşık %1,5 artış kaydederek Mart 2020'de pandeminin başlangıcından bu yana en büyük sıçramasını gerçekleştirdi. Gelişmekte olan piyasa para birimlerinden Meksika pesosu, ABD ile artan ticaret engelleri beklentileriyle dolar karşısında %3 değer kaybederek, son iki yılın en düşük seviyesine geriledi. ABD'de vadeli işlem piyasaları çarşamba günü erken saatlerde yükselişe geçerken Dow %2,85 ve S&P 500 yaklaşık %2 artış gösterdi. Japonya'da gösterge Nikkei 225 hisse senedi endeksi seansı %2,6 artışla tamamlarken, Avustralya'nın ASX 200 endeksi %0,8 artışla kapandı. ABD'li küçük sermayeli şirketlerin takip edildiği Russell 2000 endeksi Avrupa'daki erken işlemlerde %6'nın üzerinde artış göstererek rekor seviyelere yaklaştı ve son iki yılın en büyük tek günlük kazancını kaydetti. ABD'nin Rusya'ya uyguladığı yaptırımların gevşetilebileceğini düşünülürken, Moskova Menkul Kıymetler Borsası (MOEX) endeksi %3,3 oranında yükselerek Avrupalı rakiplerini geride bıraktı.

Trump’ın ABD başkanlık seçiminde yarışı önde bitirmesi, küresel piyasalarda geniş çaplı bir hareketlilik yarattı. Hisse senetleri ve kripto para piyasasında gözlemlenen bu yükseliş, yatırımcılar arasında FOMO etkisi oluşturdu. BIST 100 endeksi, %3’e yakın bir artış göstererek en çok yükselen endekslerden biri oldu. Avrupa borsaları genel olarak %1’in altında değer kazanırken, ABD vadelileri önemli yükselişler sergiledi. US 2000 vadelileri %5 değer artışıyla özellikle dikkat çekti. Aralarında Wells Fargo, Citigroup ve Bank of America'nın da bulunduğu ABD bankaları, piyasa öncesi işlemlerde yaklaşık %8 oranında yükseliş kaydetti. Diğer taraftan Avrupa hisse senetleri çarşamba günü ivme kazanmaya devam etti. Pan- Avrupa Stoxx 600, bölgesel borsalar ve sektörlerin genel olarak yükselmesiyle Londra saatiyle 15:20'de %0,9 artış gösterdi. Medya hisseleri %2,2 değer kazanırken, otomobil %2,2 değer kaybederek kayıplara öncülük etti. Trump'ın vekili Elon Musk tarafından yönetilen Tesla, açılış zilinden önce %12 yükselirken diğer elektrikli araç üreticileri düşüşe geçti.

Bitcoin 75 bin dolar seviyesini aştı

Yatırımcılar Trump'ın ikinci döneminde potansiyel vergi indirimleri, artan gümrük vergileri ve yükselen enflasyon üzerine bahis oynarken Bitcoin de rekor seviyeye ulaştı. Kripto para birimi Bitcoin çarşamba günü erken işlemlerde yaklaşık %8 artışla 75 bin doları aşarken 75.345,00 dolar gibi rekor bir seviyeye yükseldikten sonra gün içerinde 75 bin doların biraz altında işlem gördü. Kripto birimlerini benimseyen Trump, ABD’yi gezegenin kripto başkenti yapma ve stratejik bir bitcoin rezervi oluşturma sözü vermişti. Trump hatta kampanyası kripto para birimi cinsinden bağışları kabul etmişti. Kampanyasında kripto para birimi cinsinden bağışları kabul eden Trump, ayrıca aile üyeleriyle birlikte kripto para ticareti yapmak üzere yeni bir girişim olan World Liberty Financial'ı başlattı. Petrol fiyatlarında ise gerileme görüldü. Brent petrol dün öğleden sonra %1,75 düşüşle 74,21 dolar seviyesine geriledi. Donald Trump'ın seçilmesi dünyanın en büyük ham petrol üreticisinin arzını etkileyebilir, zira Cumhuriyetçi politikacı daha önce Amerika'nın petrol ve gaz üretimini tamamen serbest bırakma sözü veren politikaları desteklemişti. Seçim risklerinden korunma ihtiyacı azalırken altın fiyatları da geriledi. Spot altın fiyatı ons başına 15 dolar düşerek son iki haftanın en düşük seviyesini gördü.

Trump ile ABD’nin yeniden kabuğuna çekilip çekilmeyeceği merak ediliyor. Korumacı politikalar başta Çin ve AB ile ticaret olmak üzere küresel ticaretin yönünde de etkili olacak. ABD’nin kabuğuna çekilmesi, askeri ilişkileri de etkileyecek. ABD’de üreticilerin korunması için için ithalat yüksek vergi uygulanması sözünü veren Trump, bu politikadaki kararlılığı sınanacak. Citigroup’un Avrupa teknoloji araştırmaları başkanı Andrew Gardner, Trump'ın başkanlık seçimlerini kazanmasının Avrupa çip endüstrisi üzerinde etkileri olabileceğini yazdı. Daha yüksek gümrük tarifeleri ve Enflasyon Azaltma ve CHIPS Yasaları'nın Trump yönetimi tarafından geri alınması ihtimalinin, Avrupa’nın çip ve ilgili ekipman endüstrileri için rüzgar yaratabileceğini belirten Gardner, “İster Çin'den ister Avrupa'dan yapılan ithalatlarda olsun, artan gümrük vergileri küresel yarı iletken talebi için risk oluşturabilir” değerlendirmesinde bulundu.