Süper güç kavgasında teknoloji cephesi kızışıyor
Çinli otoritelerin ABD borsalarında geçtiğimiz günlerde halka arz olan kamyonun Uber’i olarak da bilinen Didi üzerinde “kişisel veri kurallarını ihlal ediyor” diyerek baskı kurması ABD’de gerçekleşecek Çinli halka arzların olası yatırımcılarını endişelendiriyor. Didi “haberimiz yoktu” derken, bazı uzmanlar “Çin, hisselerin satılmasını bekledi” diyor.
Can Emir |Can EMİR
Çin’in siber güvenlik düzenleyicisi Çin Siber Uzay İdaresi (CAC), araç çağırma uygulaması Didi’nin ve yakın zamanda ABD'de listelenen diğer iki Çinli şirketin, kişisel veriler konusunda yasa ihlallerini araştırdığını ve yerel uygulama mağazalarından kaldırıldığını duyurdu. Haberin ardından, 14 dolardan halka arz olan ve 18,01 dolara kadar yükselen Didi'nin hisseleri dün piyasa öncesi işlemlerde yaklaşık yüzde 25 değer kaybetti ve 11,58 dolara kadar geriledi.
Pekin baskıyı artırınca ABD’deki yatırımcılarda Çinli şirketlerin New York borsalarındaki halka arzları konusunda bir endişe başladı. Bir Wall Street bankacısı konuya ilişkin şöyle diyor: “Bu artık ölçülemeyen ve öngörülemeyen bir risk faktörü” dedi.
“Çin, dünyaya açılana kızgın mı?”
ABD'deki Çin halka arzları konusundaki danışmanlar ve yatırımcılar, Çin'in Didi soruşturmasını açıklamak için halka arzını bekleme kararına dikkat çekerken, Hong Kong'daki bir fon yöneticisi, "Bu karar insanlara, Çin’in yurtdışına açılan büyük teknoloji şirketlerine kızgın olup olmadığını sorgulatıyor" dedi. Didi'ye yakın bir kaynak, Çinli düzenleyicilerin halka arzdan önceki haftalarda şirketin halka arzını, veri güvenliğini gözden geçirilene kadar ertelemesini tavsiye ettiklerini belirtti.
Otoriteleri dinlememenin cezası olarak görülüyor
CAC ve Çin Menkul Kıymetler Düzenleme Komisyonu’nun, Hong Kong'u New York'a alternatif bir listeleme yeri olarak görülüp görülmediği konusunda şirketle ayrı ayrı görüşmeler de yaptığı belirtiliyor. Şirkete yakın bir kaynak ise, Didi’nin çok sayıda ehliyetsiz sürücüsünün Hong Kong düzenlemelerine uymaması nedeniyle, şirketin New York'u tercih ettiğini söyledi. Çinli düzenleyiciler, Didi’nin yurt dışında listelenmesini engellemek için yasal yetkiye sahip değiller, ancak şirkete yakın kaynaklar kararın oterite uyarılarını görmezden gelmenin “cezası” olarak görüldüğünü söyledi.
CAC, Didi için, bir yıldan biraz daha uzun bir süre önce yürürlüğe giren ve daha önce halka açık olarak hiç kullanılmamış bir siber güvenlik inceleme sürecini başlattı. Prosedürlere göre şirketler, operasyonları ulusal altyapı için kritik öneme sahipse, şirketlerin satın almalarının ve tedarik zincirlerinin gözden geçirilmesi için gönüllü olmalarını öngörüyor. Didi'nin halka arzından önce bir inceleme başvurusunda bulunup bulunmadığı ise açıklanmadı.
Çin Komünist Partisi'nin resmi yayın organı Global Times, Didi'nin Çin vatandaşlarının verilerine, özellikle de kısmen Japonya'nın SoftBank’ı ve ABD’li Uber’e ait olduğu için bir güvenlik riski oluşturduğunu iddia ederek, “Çin, hem kişisel veri güvenliğini hem de ulusal güvenliği hem de bilgi güvenliğini korumak için, Didi gibi şirketleri daha sıkı denetlemeli” ifadelerini kullandı.
Didi yatırımcılara “haberimiz yoktu” dedi
Didi alınan karar sonrasında, "Halka arz öncesinde Didi'nin CAC'ınn kararından haberi yoktu" açıklamasını yaptı. Halka arza sponsor olan Wall Street bankalarından bir yönetici, yüksek talep nedeniyle zaman çizelgesinin kısa olduğunu ve Didi'nin otoritelerin açıklamalarını önceden tahmin edemeyeceğini belirtti. Şirket ve aracı bankalar, Çinli avukatlardan halka arzın "tamamen uyumlu" olduğuna dair güvence aldıklarını söyledi.
“Çin yatırımcının hisseyi almasını bekledi”
Gavekal Dragonomics araştırma grubundaki analistler yayımladıkları bir notta, "Çin'in ulusal güvenlik eylemlerinin nedenleri ne olursa olsun, ABD algısı, Pekin'in düzenleyici hamlesini, Didi'nin hisse değerinin ABD'li yatırımcıların parasını aldıktan sonra düşmeye ayarladığı yönünde" açıklamasını yaptı. Siyasi danışmanlık Eurasia Group ize “CAC, şu anda Didi'ye karşı harekete geçmek için siyasi baskı altında görünüyor” görüşünde. ABD hükümeti aralık ayında, denetim gerekliliklerine uymayan Çinli şirketlere listeden çıkarılmadan önce üç yıllık bir ödemesiz süre veren bir yasa çıkarmıştı.
Didi'ye yakın bir kaynak, şirketin ABD düzenleyicileriyle herhangi bir hassas veri paylaşmadığını söyledi. Ancak ABD, uzun süredir Çinli şirketlerin denetimlerine erişim istiyor ve Pekin, belgelerin hassas olduğu gerekçesiyle bu talebi reddediyor.
ABD'deki Çin listelerinde rekor ücretler alan yatırım bankaları, düzenleyici baskının yeni halka arzları engelleyebileceğinden endişe ediyor. Bir Wall Street bankasından bir yönetici, “Bu artık ölçülemeyen ve öngörülemeyen bir risk faktörü” dedi.
Yine de kimi yatırımcılar, kazanımların hala birçok şirket için risk alınabilir düzeyde olduğunu belirtiyorlar. Bir ABD bankasının sermaye piyasaları başkanı, “Çinli isimler, yapabilirlerse halka arzları ABD'de gerçekleştirmeye devam edecek” dedi ve şirketlerin Çin’de halka arza zorlanmaları ve ardından Çin'den para alamama endişeleri olduğunu ifade etti.