Pandemi gıda krizini daha da kötüleştiriyor

Hilal SARI

Salgının tedarik zincirlerini sıkıştırması, 6,5 yılın zirvesine çıkan gıda enflasyonu ve azalan alım gücü gıda güvenliğine yönelik tehdidin boyutunu artırıyor. BM Dünya Gıda Programı (WFP) Direktörü Beasley, her yıl 9 milyon can alan açlık sorununun salgınla birlikte daha da kötüleştiğine dikkat çekerek, gıda tedarik zincirlerinin direncinin artırılması çağrısı yaptı.

Dünya genelinde tarım ve gıdada inovasyonla sorunun çözümüne yönelik çabalar sürse de açlık kaynaklı ölümler, hala salgın nedeniyle yaşanan can kayıplarının üstünde seyrediyor. Küresel tedarik zincirlerinde yaşanan sıkışma, gıda tedarik zincirlerine de etkili olmaya başladı. Hem uluslararası örgütler hem de gıda ticaretinde önemli role sahip bazı şirketler, pandeminin erittiği alım gücüyle birlikte gıda krizinin ağırlaşabileceği konusunda uyarıyor.

Birleşmiş Milletler’in Nobel Ödüllü Dünya Gıda Programı’nın (WFP) Direktörü David Beasley, geçtiğimiz hafta çok kritik bir uyarı yaptı: Pandemi, gıda tedarik zincirlerinin üzerindeki baskıyı artırarak zaten devam etmekte olan açlık krizini daha da kötüleştiriyor. Özellikle okulların kapalı olması çocuklarda kötü beslenme riskini ciddi oranda artırdı.

Gıda tedarik zincirleri güçlenmek zorunda

Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) Ajanda Haftası’nda konuşan WFP Direktörü Beasley, “Tedarik zincilerindeki sıkışma nedeniyle New York’ta tuvalet kağıdı bulmakta zorlanıyorsanız, Çad’da, Nijer’de, Mali’de ve bu gibi diğer ülkelerde ne olduğunu sanıyorsunuz?” diyor. Konuyu Papa Francis’le de görüşen ve milyarderlere çağrı yapmasını isteyen WFP Başkanı özellikle düşük gelirli ülkelerin gıda tedarik zincirlerinin kırılgan olduğunu ve güçlendirilmesi gerektiğini söylüyor.

Konteyner krizi Afrika’yı aç bırakabilir

Konteyner krizinin dünyayı kıtlık ve açlığa sürüklediğini dile getiren Rif Line Türkiye Genel Müdür Mehmet Serkan Erdem, DÜNYA’ya yaptığı açıklamada "Bu durum çok tehlikeli. Yabancı büyük devlet bağlantılı armatörlük şirketleri daha fazla kazanmak için bir oyun oynadı. Şimdi bu oyun bir felakete dönüşmek üzere. Türkiye'den makarna ihracatı yapmak isteyen müşterilerimiz konteyner bulamıyor. 15 konteynerlik makarnayı Almanya gibi ülkelere gönderemezseniz belki büyük kriz yaratmaz ancak Afrika'da birçok ülke için bunlar büyük kayıp" dedi. Diğer yandan Los Angeles limani açıklarında boşaltmayı bekleyen gemi sayısının geçen hafta 38'ken 40’ı aştığı bilgisini veren Erdem, "Çok ciddi bir ekipman problemi doğacak. Eğer bu problem daha da devam ederse lojistik problemi gıda zincirini tehlikeye sokacak bir hale geliyor. Mesela kahvede büyük problem çıkacak. Onu şimdiden söyleyebilirim" dedi. Erdem, ABD limanlarında durumun giderek kötüleştiğini, bekleme sürelerinin uzadığını ve hayvan yemi taşımacılığında da yeterli konteyner olmadığını belirterek “Hükümetler armatörlere baskı yapmalı” diyor.

Denizden çıkan gıdaya da sekte vurdu 

FAO’nun Direktör Yardımcısı Maria Helena Semedo da örgütün geçen hafta yayınladığı “COVID-19’un balıkçılar ve deniz gıdaları sistemine etkisi” başlıklı raporuna atıfta bulunarak, “Tedarik zincirlerinde ve tüketici harcamalarındaki bozulma denizden çıkan gıda üretimini de sekteye vurdu” diyerek, konunun sadece tarımda olmadığını hatırlatıyor. Raporda yılın geri kalanında da kısıtlamaların üretimde olumsuz etki yapmaya devam edeceği belirtiliyor.

Gıda enflasyonu da cabası

Dünya gıda fiyatları da altı buçuk yılın zirvesine çıkarak dünyadaki açlık sorunuyla mücadeleyi zorlaştırıyor. BM’nin gıda ve tarım örgütü FAO’nun yayınladığı Gıda Fiyat Endeksi ocak ayında art arda sekizinci defa artış kaydederek hububat, şeker ve bitkisel yağ fiyatlarındaki yükselişin etkisiyle 2014 yılının temmuz ayından bu yana en yüksek seviyeye çıktı.

Gıda inovasyon merkezleri kurulacak

Dünyanın tarım inovasyonunda öncü ülkesi Hollanda’da Başbakan Mark Rutte, tarım ihracatında lider olan Hollanda’da Dünya Ekonomik Forumu tarafından kurulan “gıda inovasyon merkezleri” için bölgesel bir koordinasyon merkezine ev sahibi yapacağını duyurdu.

IoT gıda atığını yarıya indirebilir

Uzmanlara göre Yapay zeka ve IoT gibi çözümler ise on yılın sonuna kadar gıda atığını yarı yarıya azaltabilir. Şirketlerin IoT uygulamalarını pozitif sonuçlar için kullanmasına danışmanlık veren Eyese, 1 Şubat’ta yayınladığı bir raporda küresel gıda atıklarının IoT’nin gıda tedarik zincirlerini dönüştürmesi sayesinde 2025 itibariyle yüzde 25 oranında azalacağını, on yıl bitmeden de yarı yarıya azalabileceğini söylüyor.

Bitki bazlı protein de krizi hafifletir

Birleşmiş Milletler Çevre Programı, düşünce kuruluşu Chatham House ile birlikte yayınladığı bir raporda, bitki bazlı proteinden beslenmenin artması ve çevre dostu tarım uygulamalarının da gıda ve açlık krizini hafifleteceğini vurguluyor.

Açlık pandemiden çok can alıyor

Gıda krizi dünyada birçok fakir ülke için yeni bir durum değil, pandemi öncesinde de yılda yaklaşık 9 milyon insan açlıktan ve yetersiz beslenmeye bağlı hastalıklardan ölüyordu. Bu COVID-19’dan, AIDS’den, sıtmadan ve veremden çok daha yüksek bir rakam. 2021 yılının sadece ilk ayı geride kalmış olmasına rağmen, 920 binin üzerinde insan açlık nedeniyle hayatını kaybetti ve veriler her on saniyede bir çocuğun açlıktan hayatını kaybettiğine işaret ediyor. Bu nedenle BM’nin 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nden biri de “Sıfır Açlık”.

270 milyon açlıktan ölmenin eşiğinde

Gıda sistemi Beasley’e göre henüz tamamen bozulmuş değil ancak dünya nüfusunun yüzde 10’u aşırı yoksul ve bu kesimin ihtiyaçlarının tedarikçiler tarafından karşılanması gerekirken, pandemi bunu daha da güçleştiriyor. “270 milyon insan açlıktan ölmenin eşiğinde. Gerekli desteği ve fonları alamazsak, kitlesel açlık krizi, açlık nedeniyle can kayıpları yaşanabilir ve kitlesel göçlerin tetiklenmesiyle bazı ulusların istikrarı bile bozulabilir” diye uyarıyor WFP Başkanı.

Son 50 yılda ilerleme olsa da 800 milyon yetersiz besleniyor

Açlıkla mücadelede son 50 yılda ciddi ilerlemeler de kaydedildi. Ancak tahminler 800 milyona yakın insanın hala yeterli gıdaya erişemediği yönünde. Ayrıca bir de insanların demir, çinko, A vitamini ve iyot gibi gerekli vitamin ve mineralleri alamadığı “gizli açlık” sorunu var. Yetersiz beslenme dışında yaklaşık 2 milyar insanda ise obezite problemi var ve bu kişilerde diyabet 2 ve damar yolu hastalıkları gibi kronik sağlık sorunları görülüyor.

Dubai merkezli sürdürülebilir tarım çözümleri sunan Dake Rechsand’in kurucusu ve CEO’su Chandra Dake de Davos Ajanda Haftası’nın önemli gündemlerinden biri olan gıda güvenliğine ilişkin önemli açıklamalar yaptı. “Pandemi dikkatimizi tekrar bu konuya çekti ve artık görmezden gelinemeyecek bir noktaya gelindiğini gösterdi” diyen Dake, gıdaya erişimin temel bir insan hakkı olduğunu vurguluyor ve buna rağmen geçen yıl 700 milyona yakın insanın yetersiz beslendiğini, 3 milyarın da zengin bir diyeti karşılayamadığını hatırlatıyor. Dake’in dikkat çektiği konulardan biri de her yıl bir milyar tondan fazla gıdanın çöpe gitmesi.