Oxfam’dan Davos Zirvesi’nde ‘zengini vergilendir’ çağrısı

Hilal SARI

İngiltere merkezli düşünce kuruluşu Oxfam, Dünya Ekonomik Forumu’nun Davos Zirvesi’nin ilk gününde yayımladığı raporda küresel gelir eşitsizliğinin azaltılması için hükümetlere süper zenginleri daha yüksek oranlarda vergilendirme çağrısı yaptı.

En zengin yüzde 1’lik kesimin 2020’den bu yana oluşan 42 trilyon dolarlık yeni servetin üçte ikisini aldığına dikkat çeken Oxfam, dünyanın en zengin milyoner ve milyarderlerinden alınacak yüzde 5’e varan bir servet vergisinin yılda 1,7 trilyon dolar gelir sağlayacağını söylüyor. Oxfam’a göre süper zenginlerin vergilendirilmesi yoluyla elde edilen bu parayla 2 milyar insan (dünya nüfusunun 4'te biri) yoksulluktan çıkartılabilir.

25 yıldır ilk kez aşırı zengin ve aşırı yoksul eş zamanlı çoğaldı

Süper zenginlerin uğrak kayak mekanlarından biri olan İsviçre’nin Davos kasabasında gerçekleşen zirvenin ilk gününde yayınlanan “En Zenginin Hayatta Kalışı” (Survival of the Richest) başlıklı raporda son 25 yıldır ilk kez aşırı servetin ve aşırı yoksulluğun eş zamanlı olarak arttığına vurgu yapılıyor.

Rapora göre son 10 yılda milyarderler servetini ikiye katladı ve en yoksul yüzde 50’lik kesimin gelirlerinin 6 katı gelir artışı elde etti. En zengin yüzde 1’lik kesim ise en yoksul yüzde 50’lik kesime göre 74 kat daha fazla zenginleşti. Son 10 yılda oluşan 100 dolarlık servetin 63 doları (üçte ikisinden fazlası) en zengin yüzde 1’lik kesime gitti.

Milyarderlerin serveti 2020’den bu yana her gün 2,7 milyar dolar artıyor

Küresel gelir eşitsizliği pandeminin en kötü döneminde on yıllar sonra ilk kez tekrar artışa geçti. İnsanlığın en fakir yüzde 40’lık kesiminin kayıpları en zengin yüzde 20’lik kesimin kayıplarının iki katına ulaştı. 2020’den bu yana gelir piramidinin altındaki yüzde 90’lık kesimin kazandığı her bir dolara karşılık milyarderler 1,7 milyon dolar kazandı. Aralık 2019-Aralık 2021 döneminde en zengin yüzde 1’lik kesim 100 dolarlık servetin 63 dolarını alırken, yüzde 90’lık kesim sadece 10 dolar kazandı. 2020’den bu yana milyarderlerin serveti her gün 2,7 milyar dolar arttı.

Milyarderlerin en iyi 10 yılı olacak

Oxfam International Yönetici Direktörü Gabriela Bucher “Bir yanda sıradan insanların gıda gibi temel ihtiyaçlarından günlük ödünler verdiklerini, diğer yanda süper zenginlerin en çılgın hayallerini bile gerçekleştirdiğini” söylüyor ve ekliyor: “Sadece iki yılı geride bırakılan bu 10 yıl milyarderlerin en iyi on yılı olma yolunda şekilleniyor. Son 40 yıldır süper zenginlere sağlanan vergi indirimleri bu adımlarla oluşan med cezirin tüm gemileri değil sadece süper yatları yüzdürdüğünü gösterdi”. Bucher’e ve Oxfam’a göre bugünün çoklu krizlerinden çıkış kapısı ancak süper zenginlerin ve büyük şirketlerin vergilendirilmesiyle mümkün. Eşitsizliğin azaltılması ve demokrasilerin tekrar canlandırılması için, inovasyon için ve daha güçlü kamu hizmetleri için, daha mutlu ve sağlıklı toplumlar için, iklim kriziyle mücadele için süper zenginlerin vergilendirilmesi Bucher’e göre “stratejik bir ön koşul”.

1 dolar verginin sadece 4 cent’i servetlerden alınıyor

Oxfam raporuna göre günümüzde hükümetlerin topladığı 1 dolarlık verginin sadece 4 cent’i servetlerden alınıyor. Milyarderlerinin yarısı çocuklarına aktardıkları miras üzerinden hiç bir vergi alınmayan ülkelerde yaşıyor. Son 40 yıllık dönemde Afrika’dan, Asya’ya, Avrupa’dan Amerika’ya bir çok hükümet en zenginlerden alınan gelir vergilerini düşürdü. Gıda ve enerji şirketleri 2022 yılında 800 milyondan fazla insan açlık kriziyle boğuşurken, karlarını iki katının da üzerinde artırarak varlıklı hissedarlarına 257 milyar dolar temettü dağıttı.

İlk büyük orta sınıf yüksek vergi döneminde oluştu

2. Dünya Savaşı sonrası yıllarda ABD’de federal gelir vergisi oranının yüzde 90’ın üzerinde, 1944’ten 1981’e ortalama yüzde 81 olduğu hatırlatılan raporda ekonomik kalkınmanın en başarılı yıllarında birçok zengin ülkede gelir vergisinin bugünkü düzeylerden yüksek düzeylerde uygulandığı vurgulanıyor. ABD’de ilk büyük orta sınıfın oluştuğu dönem de gelir vergilerinin bu yüksek düzeylerde seyrettiği döneme denk geliyor.

“Servet vergisini en az iki katına çıkarın”

Oxfam raporunda aşırı yüksek yönetici maaşlarının teşvikinin engellenmesi için milyoner ve milyarderlerin yüzde 75 veya üzerinde vergilendirilmesi çağrısı yapıyor. Bu da bugün 100 ülkede en zenginler için ortalama yüzde 31 olan ortalama vergi oranının iki katının da üzerine çıkarılması gerektiği anlamına geliyor. Sermaye gelirlerine bakıldığında ise 123 ülke genelinde mevcut vergi oranı ortalama yüzde 18 gibi çok düşük bir oran. Oxfam’a göre bu vergi oranı da en az üç katına çıkartılmalı. Yoksulluk ve eşitsizlik krizinin tek çözümünün zenginleri daha yüksek oranlarla vergilendirmek olmadığını belirten Oxfam “Ancak eşitsizlik krizinin çözümünde en temel konu bu” diyor ve hükümetlere daha eşit bir dünya için şu dört adımı atmaları için çağrı yapıyor:

1- Tek seferlik dayanışma servet vergisi ve geçici şirket vergileri getirin. Krizden kâr elde edilmesini durdurmak için temettü ödemelerinde çok daha yüksek vergiler uygulayın.

2- En zengin yüzde birlik kesim için vergiyi kalıcı olarak yükseltin. Örneğin hem işgücü hem de sermayeden elde ettikleri gelirin en az yüzde 60’ını vergilendirin, multi milyonerler ve milyarderler için bu oran daha da yüksek olmalı.

3- Süper zenginlerin servetini aşırı yoksulluğu sistematik şekilde azaltmaya, gücün tek bir kesimde toplanmasını engellemeye ve eşitsizliği azaltmaya yetecek kadar yüksek oranlarda vergilendirin.

4- Bu vergi gelirlerini sağlık, eğitim ve gıda güvenliği gibi eşitsizliği azaltan alanlarda kamu harcamalarını artırmak ve düşük karbon bir dünyaya geçişi finanse etmek için kullanın.