Ortadoğu’da topyekun savaş korkusu

Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'ın, İsrail ordusunun Lübnan'da düzenlediği saldırıda öldürülmesinin ardından Ortadoğu'da yeni bir kapsamlı savaş çıkma olasılığı ve suikastın bölge genelinde çatışmaların yayılmasında büyük etki oluşturabileceği üzerinde duruluyor. Hizbullah'ı otuz yıldan uzun süre yöneterek Ortadoğu'da hesaba katılması gereken bir güç haline getirdiği belirtilen Nasrallah’ın ölümünün dramatik sonuçlar doğurabileceği, oyun değiştirici etkilere neden olarak savaşta yeni bir sayfa açacağı yorumları yapılıyor.

New York Times'a (NYT) konuşan Avrupa Dış İlişkiler Konseyi Ortadoğu ve Kuzey Afrika Program Direktörü Julien Barnes-Dacey, İsrail'in Nasrallah'ı öldürmesinin, "Ortadoğu'da ve ötesinde tehlikeli bir yangın riskini önemli ölçüde artırdığını" söyledi.

Barnes-Dacey, bu noktada Hizbullah'ın İsrail'e geniş kapsamlı füze saldırıları başlatma kapasitesine sahip olup olmadığının "önemli bir soru" olduğunu kaydetti. Hizbullah'ın böyle bir kapasiteye sahip olmaması durumunda bu durumunun, İsrail'e doğrudan yanıt vermek isteyebilecek İran'ı "nükleer silahlara doğru bir hamle yapmaya itebileceği" yorumunu yapan Barnes-Dacey, İran'ın nükleer tercihi, "tek etkili caydırıcılık biçimi" olarak göreceği değerlendirmesinde bulundu.

BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, Lübnan'daki "dramatik tırmanıştan ciddi endişe duyduğunu" söyledi. Guterres açıklamasında, "Bu şiddet döngüsü şimdi durmalı ve tüm taraflar uçurumun kenarından geri adım atmalı. Lübnan halkı, İsrail halkı ve daha geniş bölge, topyekun bir savaşı göze alamaz" dedi.

Avrupa Birliği (AB) Dış Politika Şefi Josep Borrell de tansiyonun iyice arttığı Ortadoğu'nun "tam bir savaşa doğru sürüklendiği" uyarısında bulundu. Gazetecilere konuşan Borrell, hiçbir gücün Benjamin Netanyahu'yu durduramayacak gibi göründüğünü ve bundan üzüntü duyduğunu belirtti.

Kara saldırısı değerlendiriliyor

Uluslararası Kriz Grubu İran Projesi Direktörü Ali Vaez de, "İran'ın tercihleri çirkinden tatsıza kadar değişiyor" ifadesini kullandı. Siyasi analist Alan Sarkis ise, Nasrallah'ın öldürülmesinin Şii tabanın yanı sıra tüm ülkede bir şok etkisi yarattığını, uzun vadede bunun stratejik ve siyasi değişimlere yol açacağını söyledi. Nasrallah'ın öldürülmesinin ardından, İsrail Savunma Bakanı Yoav Gallant Genelkurmay Başkanı Herzi Halevi ile "Lübnan'da saldırıların genişletilmesini" görüştü.

Görüşmede, İsrail ordusunun "kuzeydeki faaliyetlerinin genişletilmesinin ele alındığı" aktarıldı. İsrail basınında çıkan haberlerde, Lübnan'a sınırlı da olsa kara saldırısının değerlendirildiği aktarıldı. Lübnan Başbakanı Necib Mikati ise İsrail'in saldırılarla Lübnan'ın birliğine darbe vurmayı amaçladığını belirterek, vatandaşları ulusal sorumluluk bilinciyle hareket etmeye çağırdı. ABD Savunma Bakanı Lloyd Austin de saldırıdan bir gün önce yaptığı açıklamada bölgede topyekun savaş riski olduğunu belirterek Lübnan ve İsrail'in kuzeyindeki durumun "son derece endişe verici" olduğunu söylemişti.

Hürmüz Boğazı kapatılırsa petrol fiyatları yükselebilir

Piyasa danışmanlık hizmetleri veren BCA Research'ün baş stratejisti Matt Gertken, petrol fiyatlarının önemli ölçüde artması için bölgesel arzın zarar görmesi gerektiğini belirterek, "Bu aşamada, ciddi bir piyasa tepkisi için ya petrol üretiminde ya da dağıtımında ciddi bir arz şoku, savaşın önemli petrol üretim bölgelerine yayılması ya da petrol arzını tehdit eden daha büyük bir konvansiyonel savaşa yol açacak askeri-politik gelişmeler gerekecektir" değerlendirmesinde bulundu. Goldman Sachs analisti Lindsay Matcham de, çatışmaların Hürmüz Boğazı'nın kapatılmasına kadar varması durumunda petrol fiyatlarının risk primini hesaba katmaya başlayabileceğini belirtti.

NASRALLAH'IN ARDINDAN MUHTEMEL SENARYOLAR

Hizbullah lideri Hasan Nasrallah'ın öldürülmesinin ardından yaşanabilecekler için muhtemel senaryolara art arda yenileri ekleniyor. Hizbullah’ın geleceğine dair pek çok soru cevapsız kalmaya devam ederken, önde gelen isimlerinden Haşim Safiyeddin, kuzeni olan Nasrallah'ın potansiyel halefi olarak görülüyor.

Hizbullah ve İran'ın İsrail ile mücadelesinin büyük bir savaşa yol açarak Ortadoğu'yu yangın yerine çevirebileceğine dikkat çekilen haberlerde, söz konusu üç aktörün bundan sonraki süreçte neler yapabilecekleri değerlendiriliyor.

ABD NE YAPACAK?

■ İran'ın İsrail'e doğrudan cevap verip vermeyeceğine ilişkin tartışmalar sürerken, ABD’nin olası bir İran misillemesine karşı hazırlıkları başlattığı belirtiliyor. ABD Başkanı Joe Biden, Pentagon'a ABD ordusunun Ortadoğu'daki duruşunu gözden geçirme talimatı verdi.

Biden, Pentagon'a "caydırıcılığı arttırmak, kuvvet korumasını sağlamak ve ABD'nin tüm hedeflerini desteklemek için bölgedeki kuvvetlerin gerektiğinde duruşunu değerlendirme ve ayarlama" direktifini iletti. Biden Nasrallah’ın ölümünün ardından yaptığı açıklamada Hizbullah liderinin öldürülmesini "bir adalet ölçüsü" olarak değerlendirmişti.

HİZBULLAH NE YAPACAK?

■ Lübnanlı uzmanlar, Nasrallah'ın İsrail saldırısında öldürülmesinin ardından Hizbullah'ın zayıflayacağını ve Lübnan'da değişimlerin olabileceğini öngörüyor. Darbe üstüne darbe alan Lübnan Hizbullahı'nın en önemli komutanları öldürüldü, çağrı cihazlarının patlatılmasıyla birlikte hem mensupları öldü ve yaralandı hem de iletişimi sekteye uğradı. Hava saldırılarıyla cephanesinin kayda değer bir kısmı imha edildi. Ancak bu örgütün aniden pes edeceği ve İsrail'in şartlarına göre barış isteyeceği anlamına gelmiyor. Çatışmayı devam ettirme sözü eren Hizbullah’ın hala binlerce savaşçısı var ve intikam almak istiyorlar. Ancak bunun gerçekleşmesi durumunda yani İsrail'i hedef alan geniş çaplı bir saldırıda İsrail'in yanıtının da aynı ölçüde olacağı, bunun da bölgesel bir savaş anlamına gelebileceği belirtiliyor.

İRAN NE YAPACAK?

■ Nasrallah'ı tanıyan, ismi açıklanmayan dört İranlı yetkili NYT'ye yaptıkları açıklamada İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney'in arkadaşının ölümüyle derinden sarsıldığını, yas tuttuğunu ancak sakin ve pragmatik bir duruş sergilediğini söyledi. Nasrallah'ın ölümünden sonra konuşan Hamaney öfk e yerine ölçülü bir tonu tercih etti.

Analistlere göre Hamaney burada İsrail'e verilecek herhangi bir yanıtın İran değil Hizbullah tarafından yönetileceğini ve İran'ın destekleyici bir rol oynayacağını işaret etti. İsrail ile topyekün savaş veya ülkesinin çıkarlarını koruma konusunda bir karar vermek zorunda kalan Hamaney'in ihtiyatlı davrandığı düşünülüyor. Devrim Muhafızları komutanı General Hüseyin Selami de İsrail'e darbe vuracak olanların "Hizbullah, Hamas ve diğer Filistinli gruplar" olacağını söyledi. Hamaney'in ülke içinde yüksek güvenlik önlemlerinin alındığı güvenli bir yere nakledildiği açıklanırken, Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan ise saldırıdan ABD'yi suçladı.

İSRAİL NE YAPACAK?

■ Washington Post’un haberine göre, son saldırı ABD ile İsrail arasındaki iletişim kopukluğu hakkında soru işaretlerini gündeme getirdi. İsrail peş peşe düzenlediği saldırıların detaylarını ABD ile paylaşmazken, Netanyahu ABD tarafından sunulan 21 günlük ateşkes teklifini reddetti.

Şu anda Hizbullah'ı köşeye sıkıştırdığını düşünen İsrail ordusunun füze tehdidi ortadan kalkana kadar saldırılarına devam etmek isteyeceği belirtiliyor. İsrail'in karadan asker göndermeden Hizbullah'ın saldırı tehdidini ortadan kaldırma hedefine nasıl ulaşabileceğini görmek zor. İsrail ordusu için Lübnan'a girmenin nispeten kolay olacağını belirten siyasi analistlere göre, Gazze'de olduğu gibi Lübnan'dan çıkmak ise son derece zor olabilir.