Nobel ödüllerinde “baba parası” öne çıktı

1901 yılından bu yana Alfred Nobel’in kurduğu vakıf tarafından her yıl dünyada belli alanlarda Nobel Ödülleri dağıtılıyor. Bilim insanları için en prestijli ödüllerden olan Nobel, fizik, kimya, edebiyat, barış, tıp ve ekonomi alanlarında dağıtılıyor.

Ekim 2024’te yapılan bir araştırmada, Nobel ödülü alanların ailelerinin gelir ve eğitim durumları babaları üzerinden araştırıldı.

Bilimde fırsata erişim

Dartmouth College’den Paul Novosad, Imperial College London’dan Sam Asher, Princeton Üniversitesinden Catriona Farquharson ve UPenn Wharton’dan Eni Iljazi’nin imzası bulunan “Access to Opportunity in the Sciences: Evidence from the Nobel Laureates” (Bilimde Fırsata Erişim: Nobel Ödüllülerinden Kanıtlar) başlıklı araştırmanın sonuçları ilgi çekici oldu.

Nobel ödülü alanların babaları üst gelir grubunda

İlk göstergede tüm ödül sahiplerinin babalarının gelir düzeyleri 1940-1950 ABD nüfus verilerinden elde edilen verilerle puanlandı. Nobel ödülü sahiplerinin yarısının babaları toplumda üst gelir grubunda yer aldı.

Eğitim göstergesinde ise fark daha da netleşti. Nobel ödülü sahibi kişilerin yüzde 60’ının babası yükseköğretim almış kişilerden oluştu.

Baba mesleklerinde Nobel ödüllü kişiler toplumdan ayrıştı

1850 ve 1980 yılları arasında ABD’de toplumsal mesleklerin ağırlıklarıyla Nobel ödülü alanların babalarının meslekleri karşılaştırıldığında farklılaşma görüldü. Toplumun yüzde 27,31’i çiftçi olurken, Nobel ödüllü bilim insanlarının yüzde 3,13’ünün babası çiftçi oldu.

Nobel ödüllü bilim insanlarının babalarının yüzde 15,36 oranında iş insanı, yüzde 10,95 oranında doktor, yüzde 10,10 oranında profesör ya da yüzde 8,82 oranında mühendis olduğu görüldü.

2000’lerde ortalama geriledi

Nobel Ödülü sahiplerinin babalarının ortalama sosyoekonomik sıralamalarında 1900’lerden 2020’li yıllara dek ortalama düşse de gelir ve eğitim düzeyleri toplumun üst kademesinde oldu.

Babaların gelir seviyelerinin yüzde 90’lar seviyesinde olduğu görüldü.

Eğitimdeki azalış daha yatay kalırken, Nobel ödülü alan kişilerin babalarının eğitim seviyeleri yüzde 90’ların üzerinde kaldı.

Cinsiyet ayrımı net oldu

Nobel ödülü alan kadınların babalarının gelir düzeyinden çok eğitim düzeyi farkı artırırken, eğitim düzeyi düşük babaların kızlarının Nobel ödülünde olmadığı görüldü.

Babaların gelir düzeyine göre kadınlar (kırmızı kesikli çizgi) ve erkeklerin (mavi çizgi) ödül alanların ağırlıklı olarak üst gelir grubu ailelerde yetiştiği görüldü.

Babaların eğitimlerinde kadınların en üst kesimde babalara sahip olduğu, erkeklerde bu durumun daha geniş bir dağılım izlediği görüldü.

Nobel ödüllü kadınlar, bilim adamlarının kızlarından çıkıyor

Nobel ödülü alan kadınların baba mesleklerinde üstünlük, bilim adamlarında olurken, ikinci sırada mühendis babalar geliyor. Onları da doğa bilimleriyle ilgilenen bilim adamları ve doktorlar takip ediyor.

Nobel ödüllü alanların baba meslekleri alanlarını etkiliyor

Ekonomi alanında Nobel ödülü sahibi kişilerin babaları genellikle iş insanı olurken, ilaç alanındaki gelişmelerde Nobel’e layık görülenlerin babaları da yine tıp alanında oluyor.

Nobel ödüllü kişilerin ağırlıklı iş insanlarının çocukları olduğu görülürken, kimya da patron çocukları öne çıkıyor.

Fizik alanında ise patronlarla aynı orana sahip akademisyen ve profesör çocukları ödül alıyor.