Küresel enerji krizi yeşil dönüşüme gölge ediyor

Hilal SARI

Dünya genelinde ekonomilerin yeniden açılmasıyla gelen güçlü talep ve soğuk kış aylarının yaklaşması, kömürden doğalgaza petrolden elektriğe tüm enerji fiyatlarını tarihi rekor düzeylere yükseltmeye devam ediyor.

Krizin Çin’de özellikle enerji yoğun sektörlerde yüze yakın fabrikada üretimi aksatması sonrası Çinli otoriteler devlete ait enerji şirketlerine “Ne pahasına olursa olsun enerji tedariğini sağlayın” talimatı verirken, Avrupa’da ve tüm dünyada iddialı yeşil dönüşüm hedeflerine zarar verecek şekilde fosil yakıtların elektrik üretimi de artmaya başladı. Şu anda Çin’de elektrik üretiminin yaklaşık yüzde 70’ini gerçekleştiren kömür üreticilerine kış ayları yaklaşırken üretimi artırmaları talebi ülkenin enerji sektöründen sorumlu Başbakan Yardımcısı Han Zheng’den geldi.

Ülkenin en büyük kömür madencisi China Energy Investment Corp, WeChat hesabından yapılan açıklamada “şirketin enerji tedariğini artırmak için elinden geleni yapacağını ve ihtiyaç duyulan tedariği sağlayacağını” duyurdu. Şirketin başkanı Wang Ziangxi ise tam kapasite ile üretim yaparak 4. çeyrek üretimini artırmak için tüm çabayı göstereceklerini söyledi. İç Moğolistan Özerk Bölgesi’nde faaliyet gösteren State Power Investment Corp da “Çin’in kuzeydoğusuna kömür tedariğini tedarik etmek için tam kapasite üretime geçeceklerini, vatandaşların geçimi için elektrik üretimi ve ısıtmanın çok önemli olduğunu” söyledi. ABD’li yatırım bankası enerji darboğazları nedeniyle Çin için 2021 ekonomik büyüme tahminini geçtiğimiz günlerde yüzde 8,2’den yüzde 7,8’e düşürmüştü.

Almanya’da da enerji santrali kömür bitince üretimi durdurdu

Sorun sadece Çin’de değil, Avrupa’da da daha akut hale geliyor. İngiltere’de kepenk kapatmak zorunda kalan onlarca enerji şirketinden sonra, Almanya’da da bir enerji santrali kömürü bitince üretimini durdurmak zorunda kaldı.

Ülkenin batısında yer alan Bergkamen-A elektrik santrali e-mail ile yaptığı açıklamada kömür tedariğinde yaşanan sorunlar nedeniyle üretimi durdurduğunu duyurdu. Santralin sahibi Steag GmbH sözcüsü Daniel Muhlenfeld “Katı kömür tedariğinde sorun yaşıyoruz. Kömüre çok güçlü bir talep var özellikle de mavna ile taşınan kömüre. Ancak Bergkamen’e demiryolu bağlantısı yok ve başka lojistik alternatifi de yok” diyerek nehir taşımacılığına olan talepte de artış olması nedeniyle şirketin ikili bir darboğaz yaşadığını aktarıyor. Muhlenfeld sadece Steag’in değil tüm katı kömür bazlı enerji santrallerin aynı sorunu yaşadığını da ekliyor. Tesis resmi belgelere göre eylülde dört kez 6 güne varan üretim arası vermek zorunda kaldı. Bloomberg’deki habere göre cuma günü üç başka Alman kömür yakıtlı santral de bakım için durduruldu. Ayrıca Almanya’nın kömürden ürettiği elektrik de pandemi öncesine göre artışta. Kömürden üretilen elektrik Eylül 2021 itibariyle 2019 Kasım’dan bu yana en yüksek düzey olan 5,7TWh’ye yükseldi.

Kömür, doğalgaz ve elektrik fiyatlarında yeni zirveler

Tüm bu gelişmelere paralel gösterge kömür fiyatları, hem Newcastle (Asya kömürü) hem de Rotterdam’da daha önce görmedikleri tarihi rekor düzeylere fırladı. Rotterdam kömür fiyatı 234 dolar/ton’la, Newcastle kömür fiyatı ise 203 dolar/ton’la yeni zirveleri gördü. Almanya’da 1 yıl vadeli elektriğin fiyatı 135 Euro/MWh ile tarihi rekoru görürken, Avrupa ve Asya’da doğalgaz fiyatı da 34 dolar/mBtu düzeyiyle tarihi rekorunu kırdı. Şirketlerin karbon emisyonları için ödedikleri bedel olarak da bilinen Karbon fiyatı da 65 Euro ile tarihi rekorda. Doğalgaz, kömür ve elektrik sektörlerindeki darboğaz petrol piyasasında da fiyatları destekliyor ve Brent üç yılın zirvesi olan 80 dolar civarında seyrediyor. Öngörüler ise Brent’te 90 doların da kısa sürede görülebileceği yönünde.

Avrupa ülkeleri nükleerde iki cepheye ayrıldı

Fukushima nükleer santralinde 2011 yılında deprem sonrası yaşanan facia sonrası Avrupa’da Almanya’nın da aralarında olduğu bazı ülkeler nükleer santralleri devreden çıkarma sürecini hızlandırma kararı almış olsa da, kıtanın temiz enerji hedefleri birlik genelinde nükleer enerjinin temiz sayılıp sayılmayacağına göre önemli bir dönemeçe girecek. Aralıkta üç nükleer tesis daha kapatacak olan ancak emisyonları 2021 yılında doğalgazdan enerji üretiminin artması ve rüzgarın az olması nedeniyle 1990’dan bu yana en yüksek artışı kaydetti. Fransa, Avrupa’nın Yeşil Mütabakatı’nda nükleer enerjinin temiz enerji olarak sayılmasını savunan ülkelerin başında gelirken, Macaristan, Polonya, Çekya, Romanya, Slovakya ve Slovenya da aynı cephede. Nükleer enerjiye vergi muafiyetleri sağlanmaması ve yeşil taksonomiye dahil edilmemesi gerektiğini düşünen cephede ise Almanya başta olmak üzere, Avusturya, Danimarka, Lüksemburg ve İspanya yer alıyor. Nükleer karşıtı ülkeler komisyonun nükleere yeşil ışık yakan kararına da itiraz etti.