Kenya en önemli limanını Çin’e kaptırabilir

Hüsniye GÜNGÖR

Nairobi'deki İç Konteyner Deposu, yeni kargo trenlerine yük taşımacılığı yapan gemiler de tehlikede. Beş yıllık ödemesiz süresi 2020 ortasında biten kredi ödemelerinin başlaması bekleniyor. Ancak ilk faaliyet yılında zarar yazan SGR’nin gelirleriyle bu borcun ödenmesi zor görünüyor.

Bu gerçekleşirse Çinliler altında çalışmaya zorlanacak binlerce liman işçisinin dahil olduğu böyle bir devirin ciddi sonuçları olabileceği söyleniyor. Çinliler doğal olarak çıkarlarını güvence altına almak istediklerinden, limanın ele geçirilmesinin ardından yönetim değişiklikleri olması kaçınılmaz görülüyor. Dahası, limandan elde edilen gelir SGR'nin iki bölümünün inşaatı için alındığı tahmin edilen 500 milyar kenya şilini (yaklaşık 28 milyar TL) civarındaki kredinin geri ödemesi için doğrudan Çin'e gönderilecek.

Çin'in Mombasa limanını ele geçirmesi oldukça muhtemel görünüyor çünkü Çinliler tarafından işletilen SGR, büyük ölçüde zarar veren bir girişim olduğu için kredi geri ödemesi için yeterli gelir elde edemeyeceği düşünülüyor. İlk faaliyet yılında yaklaşık 10 milyar Kenya Şilini zarar bildiren SGR’nin kaybı denetçiler tarafından da olası görülüyor. Çünkü Kenya'ya kredi veren Çin Exim Bank lehine düzenlenmiş orantısız bir kredi anlaşması söz konusu. Anlaşmaya göre kredi geri ödemesinden kaynaklanacak herhangi bir anlaşmazlığın arabuluculuğu da Çin’de yapılacağı için Kenya bu anlaşmanın en zayıf tarafı olarak görülüyor.

Kredi sözleşmesi tamamen Çin Exim Bank lehine

Africa Stand’ın haberine göre, yeni tamamlanan bir denetim raporu “Kenya Demiryolları Şirketi (KRC) yükümlülüklerini yerine getiremezse Çin Exim Bankası şirketin başına geçerek emanet hesabı güvenliği üzerinde güç sahibi olacak” deniyor. Kredi anlaşmasına göre, SGR'den elde edilen fonlar KRC ve Çin Exim Bank adına bilinmeyen bir üçüncü taraf tarafından kontrol edilen bir emanet hesabına yatırılıyor. KPA gelirlerinin ayda 50 milyar, yılda 600 milyar Kenya Şilingi olduğu tahmin ediliyor.

Raporda imzası bulunan denetçi F.T Kimani, KPA’nın bu duruma maruz kalmasının Çin yapımı demiryolu projesine yeterli kargo beslemesi taahüdü vermesi olduğunu söylüyor. Gerekli yükün sağlanamaması, Kenya'nın belirtilen “sevkiyat için gerekli asgari hacimleri” garanti altına almak için kredi sözleşmesinde kritik bir maddeye uymadığı anlamına gelecek. Diğer yandan borç anlaşmasının bir maddesine göre Kenya hükümeti varlıkları üzerindeki dokunulmazlıktan feragat ettiği için borç alanın malvarlığına (KPA) karşı herhangi bir işlem devletin dokunulmazlığı ile korunamıyor.

Sri Lanka ve Zambiya da borç yüzünden Çin’e varlık kaybetmişti

Sri Lanka hükümeti de milyarlarca dolarlık kredi taksitlerini ödeyemeyince Aralık 2017’de Hambantota limanını Çin'e devretmek zorunda kalmıştı. New York Times, rakip Hindistan sahillerinde sadece birkaç yüz kilometre uzaklığındaki bir limanın Çin’e bölgeyi kontrol etme fırsatı sunduğu yorumunda bulunmuştu. Kritik bir ticari ve askeri su yolu boyunca stratejik bir dayanak olan limanın devriyle ilgili olarak 12 Aralık 2017 tarihli New York Times gazetesinde “Dava, Çin’in dünya çapında nüfuz kazanmak için iddialı kredi kullandırma ve yardıma istekli görünmekle birlikte ödeyememelerini umma örneklerinden biri” ifadelerine yer verilmişti. Zambiya da Eylül 2018’de Kenneth Kaunda Uluslararası Havaalanı'nı borcu karşılığı Çin’e devretmişti.