Karbon vergisine ticaret ortaklarından tepki var!

Hilal SARI

ABD, Çin ve Afrika’dan AB’nin sınırda karbon vergisine eleştiriler geliyor. Birliğin ticaret ortakları 1 Ekim’de başlayacağı duyurulan yeni uygulamayı korumacılıkla suçluyor ve bazı ülkeler kendi şirketlerine istisna uygulanması için Brüksel ile müzakereler yürütüyor. Berlin merkezli düşünce kuruluşu Adelfi’nin CBAM kapsamında vergilendirilecek alanlardaki ihracat verileri üzerinden yaptığı bir çalışma Türkiye’nin Rusya, Çin, İngiltere ve Norveç’le birlikte CBAM uygulamasından en çok etkilenecek beş ülkeden biri olduğunu gösteriyor.

Avrupa Birliği’nin 1 Ekim 2023’ten itibaren başlatmayı panladığı ‘sınırda karbo’ uygulaması, beklendiği üzere birliğin en büyük ticaret ortakları Çin ve ABD’nin yanı sıra bazı Afrika ekonomilerinden de rekabet kurallarını ihlal edeceği gerekçesiyle itirazlarla karşı karşıya. Haftasonu boyunca AB’de yeni mekanizmanın son halini almasını sağlayacak müzakerelerde uygulamadan etkilenecek ülkelerin AB yetkilileriyle konuya ilişkin görüşmeler yaptığı belirtiliyor.

İstisna talebiyle müzakerelere başladılar

Dünyanın ilk sınırda karbon vergisi uygulaması, AB’nin ticaret ortaklarına göre korumacı bir politika ve bu ülkelerin ihracat sektörlerini tehdit ediyor. Bu nedenle Financial Times’a konuşan konuya yakın kaynaklara göre bazı ülkeler şimdiden sınırda karbon uygulamasından muaf tutulmak için Brüksel ile istisna müzakerelerine başladı bile.

Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (CBAM) 1 Ekim’de başlayacak deneme fazında 6 sektörü hedef alıyordı: Demir, çelik, çimento, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen. Türkiye gibi 3. ülkelerden ithal edilen mallar için ödenen karbon fiyatını eşitlemek üzere, AB’nin iklim standartlarına uymayan şirketlerin ürünlerinden bir fark alınacak ve bu farkın ödenmesi için AB’ye ithalat yapan şirketlere CBAM sertifikaları satın almaları zorunlu hale gelecek.

ABD: İkili ticarete ilişkin birçok endişemiz var

Ancak birliğin en önemli ticaret ortaklarından ABD’de Ticaret Temsilcisi Katherine Tai, bu hafta Washington’daki bir konferansta konuya ilişkin endişelerini dile getiriyor: “Bizim tarafımızda bu mekanizmanın bizi ve ticaret ilişkilerimizi nasıl etkileyeceğine dair bir çok endişe var”. ABD’nin yatırımların büyük teşvik ve muafiyetlerle ABD’ye kaymasına neden olacak Enflasyonu Düşürme Yasası çerçevesinde yerli imalat sektörlerini korumaya yönelik adımlar atması da AB’yi endişelendiriyordu. Bu durum Transatlantik ilişkilerde korumacı politikaların öne çıkarak ikili ticarette yeni sorunlar gündeme getireceğine işaret ediyor.

Çin başından beri itiraz ediyor

AB’nin yeni uygulamasından en çok etkilenmesi beklenen ekonomilerden biri olan Çin, CBAM uygulamasına ilk günlerinden beri birçok kez itiraz etti. Çin’e göre CBAM - AB yeni mekanizmanın DTÖ kurallarına uygun olacağını söylese de - DTÖ kurallarını ihlal eder nitelikte. Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, 2021 yılında yaptığı açıklamalarda “İklimle mücadelenin jeopolitik dengeler, başka ülkelere saldırmak veya ticaret bariyerleri inşa etmek için bahane olarak kullanılmaması gerektiğini” söyleyerek yeni uygulamayı eleştirmişti.

Güney Afrika: Çok büyük bir siyasi dirençle karşılaşacak

Güney Afrika Ticaret Bakanı Ebrahim Patel ise Financial Times’a yaptığı açıklamada “özellikle tek taraflı uygulanan sınır vergilerinden ve yeni mevzuata uyum zorunluluklarından endişe ettiklerini” belirtiyor ve ekliyor: “Eğer bu iş kuzey ve güney arasında ciddi belirleyici bir unsur haline gelirse, çok büyük bir siyasi dirençle karşılaşılacak”.

Brezilya: AB’ye satılamayan çelik iç piyasaya girer diye endişe ediyoruz

Brezilya’daki çelik üreticileri de CBAM’ın yerli üreticileri baskılayacağından endişe ediyor. Ülkenin çelik sektörünü temsil eden sivil toplum kuruluşu Instituto Aço Brasil’in Başkanı Marco Polo de Mello Lopez “Endişemiz Avrupa’ya ihracat değil. Dünya genelindeki çelik üreticileri ürünlerini Avrupa yerine daha az korunan Güney Amerika gibi diğer pazarlara yönlendirerek yerli çelik sektörünü daha kırılgan hale getirebilir” diyor.

Türkiye en çok etkilenecek 5 ülke arasında

İklim, çevre ve kalkınma konularında danışmanlık veren Berlin merkezli düşünce kuruluşu Adelphi tarafından yapılan bir çalışma, Türkiye’nin Rusya, Çin, İngiltere ve Norveç’le birlikte CBAM uygulamasından en çok etkilenecek beş ülkeden biri olduğunu gösteriyor. Adelfi’nin yaptığı çalışmaya göre CBAM kapsamında ilk aşamada AB’nin üzerinde anlaşmış olduğu altı sektörde - demir, çelik, çimento, alüminyum, gübre, elektrik ve hidrojen - ilave karbon vergisi ödenmesini gerektirecek ihracatın yüzde 49,4’ü bu beş ülkeden yapılıyor. 2015-2019 yılları arasında bu sektörlerde 27 üyeli AB’ye yapılan ortalama yıllık ihracatlar üzerinden yapılan çalışmaya göre Rusya kapsamdaki ürünlerin yüzde 16,7’sini üreterek uygulamadan en çok etkilenmesi beklenen ekonomi: Rusya: 5,24 milyar dolar demir & çelik; 3,3 milyar dolar alüminyum; 1,6 milyar dolar gübre; 450 milyon dolar elektrik. Kapsamdaki ürünlerin yüzde 10,1’ini ise Çin üretiyor: 2015-2019 yıllarında AB’ye yılda ortalama 5,15 milyar dolar demir&çelik ihracatı ve 1,28 milyar dolara yakın alüminyum ihracatı bulunuyor. 76 milyon dolarlık bir gübre ihracatı da mevcut.

En çok etkilenmesi beklenen İngiltere ise CBAM kapsamındaki ürünlerde AB’ye yapılan ihracatın yaklaşık yüzde 8,5’ini gerçekleştiren ekonomi. İngiltere’nin CBAM kapsamındaki ürünler arasında AB’ye en çok ihracat yaptığı alan yıllık ortalama 3,87 milyar dolarla demir&çelik. Norveç ise demir&çelikten ziyade alüminyum ihracatı nedeniyle uygulamadan en çok etkilenecek ekonomilerden. Adelfinin CBAM kapsamındaki ihracat verilerine göre Norveç 2015-2019 yıllarında AB’ye yıllık ortalama 3,41 milyar dolarlık alüminyum ihracatı gerçekleştirdi. Demir&çelik ve elektrik ihracatı da dahil edildiğinde Norveç, CBAM kapsamında AB’ye ihraç edilen ürünlerin yüzde 7,3’ünü oluşturuyor. Çalışmada 5. sırada gelen Türkiye ise uygulamadan etkilenecek ihracatın yüzde 6,8’ini gerçekleştiriyor. En büyük pay yıllık ortalama 3 milyar dolar ihracat gerçekleştirilen demir&çelik sektörü. AB’ye yıllık 1 milyar doların üzerindeki alüminyum ihracatı da Türkiye’nin en çok etkilenen beş ülke arasına girmesine neden olan başlıca alanlardan. İsviçre (%5,5), Ukrayna (%5,2), Hindistan (%4,2), Güney Kore (%4,1), ABD (%3), Brezilya (%2,2), Birleşik Arap Emirlikleri (%2,1), Sırbistan (%2,1), İzlanda (%2,1) CBAM kapsamındaki ürünlerde AB’ye ihracat gerçekleştiren diğer ekonomilerden bazıları.