Hükümetlerden virüs paketleri

Hilal SARI

Ekonominin çarklarını durma noktasına yaklaştıran koronavirüs salgınında dünya genelinde vaka sayısı 200 bini aştı ve ölü sayısı 7 bin 500’ü geçti. Borsalar, sadece teşvik haberiyle yükselip ertesi gün tekrar düşüş trendine dönüyor. Ülkeler sınırları dışındaki vatandaşları geri çağırırken, sınırlar kapanıyor. Yatırımcıların belirsizlik nedeniyle nakite koştuğu bir dünyada hükümetler ise çarkların dönmeye devam etmesi için tarihte benzeri görülmemiş mali teşvik paketleri açıklıyor, vergi muhafiyetleri sağlıyor ya da doğrudan vatandaşa nakit gönderiyor.

Peki son bir haftada hangi hükümet koronavirüs krizinden sağ salim çıkmaları için vatandaşlarına ve ekonomiye ne gibi teşvikler açıkladı ya da açıklayacak?

ABD: 1,2 trilyon $'lık paket, her vatandaşa 1000 $'lık çek

ABD Başkanı Donald Trump yönetiminde hükümet şu anda can kaybı 100’ü geçen ülkede her vatandaşa 1,000 dolarlık çek gönderecek ve 1 trilyon doları aşan bir paketin açıklanması hazırlığındalar. ABD Merkez Bankası (Fed) ise geçen haftaki acil adımlarının ardından önceki gece de finansal kriz dönemindeki Ticari Kağıt Fonlama Tesisi’ni (CPFF) tekrar başlattı. Washington Post’a konuşan kaynaklara göre ABD Ticaret Bakanı, karar vericilere “hemen harekete geçmezseniz şu anda yüzde 3,5 düzeyinde olan işsizlik yüzde 20’ye fırlayabilir” uyarısı yaptı.

AVRUPA BİRLİĞİ: Yüzde 3 bütçe kuralında esneklik getirdi

Avrupa Birliği salgının en kötü vurduğu ve şu anda gelir elde edemeyen sektörler için 37 milar euro ayırıyor. AB’den yapılan açıklamada üye devletlerin salgının etkileriyle mücadele etmek için ihtiyaçları doğrultusuna göre istedikleri kadar harcama yapabileceği belirtildi ve tüm bu teşvik paketlerinin AB’nin yüzde 3 bütçe açığı üst sınırı hesaplamalarında hariç tutulacağı açıklandı. Bu da blok genelinde birçok ülkenin yeni teşvik paketleri açıklamasının önünü açtı. Almanya Maliye Bakanı Olaf Scholz bütçe kurallarının özellikle İtalya’da ekonomiyi destekleyecek harcamalara engel olmaması gerektiğini söyledi.

ALMANYA: 500 milyar euro kredi ve ‘kısa çalışma’ yasası

Hükümet krizden etkilenen şirketler için 500 milyar euroluk kredi sağlayacağını açıkladı. KOBİ’lerden en değerli şirketlere her ölçekte şirkete sunulacak kredilerin büyük bir kısmı devlete ait kalkınma bankası KfW aracılığıyla verilecek. Maliye Bakanı Olaf Sholz Alman hükümetinin bu teşviklerini “İşte bu bazukadır” ifadeleriyle değerlendiriyor. İhracat kredileri programı ve diğer desteklerin genişletileceği açıklandı. Ayrıca milyarlarca euro değerinde vergi ödemesi ertelenebilecek. Hükümet kriz nedeniyle evlerine gönderilen çalışanlar için teşvik programını da genişletiyor. ‘Kısa çalışma ücreti’ yasası Meclis’ten hızla geçirildi. Deutsche Bank’a göre 2008 krizinden sonra bu program aracılığıyla 1,5 milyon Alman vatandaşının ücreti devlet tarafından karşılanmış, vergi mükelleflerine 8 milyar euro yük bindirmişti. BMW ve Siemens gibi devlere ev sahipliği yapan varlıklı güney eyaleti Bavyera ise zorlanan şirketler için 10 milyar euroluk fon oluşturduğunu açıkladı.

BİRLEŞİK KRALLIK: 700 bin şirkete 3 bin sterlin ödeme

Sosyal mesafe adımlarına Avrupalı emsallerine göre daha geç başlayan Birleşik Krallık’ta 330 milyar sterlin (396 milyar dolar) büyüklüğünde kredi teminat paketi açıklandı ve 20 milyar sterlin de vergi kesinti, muhafiyetlerine ve diğer yardımlara ayrıldı. Etkilenen sektörlerdeki şirketler için mülkiyet vergisi bir yıllığına iptal edildi. Küçük şirketler için de destekler sağlanacak. Başbakan Boris Johnson ekonomiyi desteklemek için hükümetin ne gerekiyorsa yapacağını söyledi. Geçen hafta sağlık sistemi için açıklanan 12 milyar sterlinlik paketin en az iki katına çıkartılması bekleniyor. 900 bin KOBİ için mülkiyet vergileri geçici olarak kaldırılırken, 700 bin şirkete tek seferlik 3 bin sterlin ödeme yapılacak.

FRANSA: Kurumlar vergisi ve SGK ödemeleri ertelenebilir

Fransa’da Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, salgından etkilenen şirket ve çalışanlara çok yönlü sınırsız bütçe desteği sözü verdi. Maliye Bakanı Bruno Le Maire bu teşvik paketinin 45 milyar euro büyüklüğünde olacağını söyledi. Le Maire, bankaların şirketlere sağlayacağı krediler için 300 milyar euro teminat verileceğini ve Avrupa kurumlarından da 1 trilyon euro büyüklüğünde teminat sağlanacağını söyledi. Diğer muhtemel önlemler arasında devletin hissesi olan Air France gibi şirketlerin kurtarılması, kurumlar vergisi ve SGK ödemelerine erteleme, hasta olmayan ama çocukları için evde kalmak zorunda olan ebeveynlere ‘hasta izni’ ödemeleri bulunuyor.

İTALYA: Serbest çalışanlara tek seferlik 500 euro ödeme

Salgının en kötü vurduğu ve can kaybının 2 bin 500’ü geçtiği İtalya’da 25 milyar euro değerinde mali kurtarma paketi açıklandı ve Ekonomi Bakanı Roberto Gualtieri ‘kimse yalnız kalmayacak’ sözü verdi. Başlıca önlemler arasında sağlık sistemine 1,15 milyar euro, afetler ve salgınlarla mücadele eden sivil savunma mekanizmasına 1,5 milyar euro sağlanması yer alıyor. Serbest çalışanlara tek seferlik 500 euro ödeme ve şirketlerin çalışanlara tazminat ödemelerini yapması, işten çıkarmaların durdurulması ve karantina sırasında çalışmaya devam eden İtalyanlara bonus ödemeleri de pakete dahil olması beklenen diğer önlemler. Krizin vurduğu şirketlere verilen kredilere teminat sağlanması, kredi ve ipotek ödemelerinin ertelenmesi de henüz detayları açıklanmayan pakete dahil olabilir. Çocuklar nedeniyle evde kalanlara, taksi sürücülerine ve posta hizmeti çalışanlarına ayrıca finansal destek olacağı belirtiliyor. Ayrıca ulusal havayolu şirketi Alitalia’nın kurtarılması için de fon ayrılması bekleniyor.

JAPONYA: 193 milyar dolarlık teşvik paketi yolda

Başbakan Shinzo Abe’in 193 milyar dolar büyüklüğünde bir teşvik paketi üzerinde çalıştığı belirtiliyor. Pakette hanehalklarına ve turizm sektörü şirketlerine nakit ödemeler de yer alabilir. Japonya hükümeti geçen hafta da KOBİ’ler için 4,1 milyar dolar değerinde bir paket açıklamıştı. Ülkede ayrıca sağlık tesisleri fonları ve çocuklar nedeniyle evde kalması gereken bireylere destekler de yapılacak.

İSPANYA: 200 milyar euro ve mortgage erteleme

İspanya’da da salı günü 200 milyar euroluk bir paket açıklandı. Yardım paketinin yarısı - İspanya GSYH’sinin yüzde 20’sine denk gelen 100 milyar euro, şirketlere verilecek devlet teminatlı kredilere ayrılacak ve kalan kısmı kredi ve yardımlara ayrılacak. Reuters’a göre bu paketin 117 milyar eurosu devletten, kalanı özel şirketlerden gelecek. Yardımlar OHAL ilan edilen 14 Mart’tan itibaren geriye dönük uygulanacak. Geçici olarak işten çıkartılanlara yardım ödemeleri devam edecek ve salgın ve önlemlerden etkilenen kişilerin mortgage ödemeleri askıya alınacak. İspanya’da 47 milyon kişi kısmı karantina altında yaşıyor. Ölü sayısının İtalya’dan sonra en hızlı arttığı İspanya’da sağlık çalışanlarına yarısı Çin’den yardım olarak gelen 1 milyon cerrahi maske dağıtıldı.

KANADA: 19 milyar dolarlık yardım paketi

Hükümetin Kanadalı şirketlerin bu krizi atlatması için 27 milyar Kanada doları (yaklaşık 19 milyar dolar) değerinde dev bir yardım paketi açıklaması bekleniyor. Başbakan Trudeau bu krizin haftalar hatta aylar sürebileceğini ifade etti ve beş haftalığına kapanan parlamentonun üyelerini ‘hızla geçirilmesi gereken yasalar için geri çağırabileceklerini’ söyledi.

ROMANYA: GSYH’nin yüzde 2’sine denk paket

Romanya’da ise azınlık hükümeti ülke GSYH’sinin neredeyse yüzde 2’sine denk gelen bir paket açıklanacağı belirtildi. Maliye Bakanı Floein Citu “Almanya, İspanya ya da Fransa değiliz, ama önümüzdeki üç ay boyunca GSYH’nin yüzde 2’sine denk gelen bir paket olacak, şirketlerimizin bu dönemi atlatmasına yardımcı olacağını umuyoruz” dedi.

POLONYA:  52 milyar dolarlık paket açıklandı. Maaşların ödenmesi, işten çıkarmaların engellenmesi ve SGK ödemelerinin yapılmaya devam etmesi için.

PORTEKİZ:  9.2 milyar euroluk destek paketi açıklandı. Paketin büyüklüğü ülke GSYH’sinin yüzde 4,3’üne denk geliyor. 5,2 milyar eurosu mali teşviklere, 3 milyar eurosu devlet destekli kredi teminatlarına ve 1 milyar eurosu SGK ödemelerine ayrılacak. Salgından etkilenen çalışan ve şirketlere likidite sağlanacak.