G7 Afganistan gündemiyle toplanacak

Deniz KILINÇ

Tarihin 20 yıl aradan sonra yeniden tekerrür etmesiyle Taliban Afganistan’ın yönetimine el koydu. Başkent Kabil’de ilk basın toplantısını düzenleyen Taliban, intikam aramadığını, düşman istemediğini ve kadınlara Şeriat yasaları uyarınca belirli haklar tanınacağını açıklasa da dünya otoritelerinden tepkiler gelmeye ve ülkede Taliban karşıtı protestolar görülmeye başlandı. ABD’nin Afganistan Merkez Bankası’na ait yaklaşık 9,5 milyar dolar varlığı dondurduğu haberlerinin yanı sıra birliklerini Afganistan’dan çekme kararıyla tepki toplayan ve dün İngiltere Başbakanı Boris Johnson’la görüşen ABD Başkanı Joe Biden’ın onay oranı en düşük düzeye geriledi. Biden ve Johnson görüşmesi sonrası haftaya G7 üyelerinin Afganistan gündemiyle bir araya gelmesi bekleniyor.

Taliban’a karşı ilk gösterilerde en az 3 ölü

Kabil’de düzenlediği ilk basın toplantısında barış çağrıları verse de Afgan halkı Taliban’a karşı ayaklanmaya başladı. Taliban Sözcüsü Zabibullah Mücahit, dün yaptığı açıklamada af dileyen herkese af önerileceğini ve barışçıl bir yaşam istediklerini söylemiş, insanların evlerine girilmeyeceğini ve intikam aranmayacağını söylemişti. Buna rağmen Afgan halkı Taliban’a karşı tepkili. Ülkede hali hazırda Taliban karşıtı gösteriler başladı ve Reuters’a konuşan iki görgü tanığı, Celalabad kentinde düzenlenen protestolarda Taliban militanlarının açtığı ateş sonucu en az üç kişinin hayatını kaybettiğini, 10’un üzerinde kişinin de yaralandığını söyledi.

“Rezervlerimiz güvende”

Taliban’ın Kabil’e girişi sonrası akla gelen ilk sorulardan biri de Afganistan hükümeti varlıklarının kaderinin ne olup olmayacağıydı. Vekaleten Afganistan Merkez Bankası’nın başında bulunan Ajmal Ahmaty de dün Twitter’dan yaptığı paylaşımda, bankanın varlıklarının 7 milyar dolarının nakit, altın, ABD tahvilleri ve diğer varlıklar olarak ABD Merkez Bankası’nda (Fed) tutulduğunu söyledi. Toplamda 9,5 milyar dolar rezerv bulunduğunu belirten Ahmaty, “Afganistan'ın uluslararası rezervleri tehlikeye atılmadı. Herhangi bir rezerv hesabından para çalınmadı... (ABD) Hazine’nin Taliban'ın bu tür fonlara erişimine izni vereceği bir senaryo hayal edemiyorum” dedi.

Taliban’ın yanı sıra Biden da eleştirilerin hedefi oldu. Pazartesi günü gerçekleştirilen Reuters/Ipsos anketine göre, Biden’ın onay oranı yüzde 7 düşüşle yüzde 46’ya geriledi ve bu oran, Biden ocak ayında göreve geldiğinden beri en düşük düzey. Dün İngiltere Başkanı Boris Johnson ile görüşen Biden, birliklerini Afganistan’dan çekmenin doğru olduğunu savunuyordu. Haftaya Afganistan gündemiyle toplanacak olan G7 toplantısında liderlerin “küresel toplumun mültecilere ve diğer savunmasız Afganlara daha fazla insani yardım ve destek sağlayabileceği yollar da dahil olmak üzere, ileriye dönük Afganistan politikası konusunda müttefikler ve demokratik ortaklar arasında koordinasyonu” ele alması bekleniyor.

“Türkiye önemli bir rol oynayacak”

AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Josep Borrell, dün İspanya devlet radyosu RNE’ye yaptığı açıklamada Afgan göçünde Türkiye’nin kilit bir görevi olduğunu söyledi. Son üç aydır İran, Irak ve Doğu Akdeniz üzerinden Avrupa’ya bir Afgan göçü olduğunu belirten Borrell, “İnsanlık krizini önlemek gerekiyor. Burada, Türkiye çok önemli bir rol oynayacaktır” dedi. Borrell ayrıca, hafta başında yaptığı açıklamada AB’nin Taliban’a ilk tepkisinin “ılımlı” olduğu yönünde mesajlar vermiş ve temel insan haklarına saygı duyduğu sürece Taliban’la işbirliği yapılabileceğini söylemişti. Öte yandan Avrupa Parlamentosu Başkanı David Sassoli de AB’nin kendisi için çalışan ve “intikamla karşı karşıya kalacak” Afgan vatandaşlarını kabul etme sorumluluğu olduğunu belirtti. Sassoli, Afganistan’dan gelen göçmenlerin AB ülkelerine eşit bir şekilde dağıtılması gerektiğini söyledi. Sassoli’ye paralel, İngiltere de yeni göç planı kapsamında öncelikli olarak kadınlar ve kız çocukları olmak üzere binlerce Afgan göçmene ülkesinin kapılarını açacağını açıklamıştı. Afganistan’dan tahliyeler devam ederken, Batılı bir yetkili Reuters’a yaptığı açıklamada son 24 saat içinde Kabil'den yaklaşık 5,000 diplomat, güvenlik görevlisi, yardım çalışanı ve Afgan'ın tahliye edildiğini açıkladı.

Afganistan Cumhurbaşkanı BAE’de ortaya çıktı

Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesi sonrası Afganistan’dan kaçan Afganistan Cumhurbaşkanı Eşref Gani’nin Birleşik Arap Emirlikleri’nde (BAE) olduğu açıklandı. BAE Dışişleri Bakanlığı’ndan yapılan açıklamada, “BAE, Eşref Gani ve ailesini insani gerekçelerle misafir ediyor” denildi. Taliban güçlerinin pazar günü Afganistan başkanlık sarayına girmesi ve savaşın “sona erdiğini” açıklaması sonrası olası bir “katliamdan” kaçınmak için ülkesini terk ettiğini söyleyen Gani, “Taliban, kılıçlarının ve silahlarının hükmüyle kazandı ve şimdi Afgan vatandaşların namusundan, mülkünden ve güvenliğinden sorumlu” dedi.

“Çin ve Rusya Afganistan belirsizliğinden faydalanacak”

ABD, Afganistan’dan çekilerek Orta Doğu’daki varlığını azaltırken, uzmanlar Washington’un en güçlü rakiplerinden Çin ve Rusya’nın bu durumdan faydalanabileceğini öngörüyor. Lanzhou Üniversitesi Profesörü ve Çin hükümetinin Orta Asya danışmanı Zhu Yongbiao, “Çin, ABD'nin uluslararası imajını ve Washington ile müttefikleri arasındaki ilişkiyi derinden sarsan sorumsuz davranışlarından yararlandı” dedi. Yongbiao’ya paralel, Moskovalı siyasi analist Arkady Dubnov da “ABD’ye karşı Çin’le çıkarlarımızı aynı düzeye getirebiliriz. Bizim için iyi olan ABD için kötü, ABD için iyi olan ise bizim için kötüydü. Şimdi, durum ABD için oldukça kötü, bu da bizim çıkarlarımız için iyi bir şey” yorumunu yapıyor.

Çavuşoğlu, Rusya’yla Afganistan’ı görüştü

Halihazırda Afganistan’dan büyük bir göç dalgasıyla karşı karşıya olan Türkiye, Taliban yönetimi sonrası oluşacak konjonktürde de coğrafi olarak önemli bir noktada. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu, salı günü yaptığı açıklamada Taliban’ın Kabil’i ele geçirmesi sonrası verdiği mesajların olumlu bulunduğunu söylemişti. Çavuşoğlu, Taliban dahil tüm taraflarla diyaloğu sürdürdüklerini belirterek, “Şu ana kadar Taliban'ın verdiği mesajları da olumlu karşıladığımızı söylemek isteriz. Umarım eylemlerde de bunu görürüz” demişti. Ayrıca Çavuşoğlu, Afganistan’daki durumun ele alınması için dün Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’la da görüştü. İkili Afganistan'da güvenliğin sağlanması çağrısında bulunduğunu ve bölgede istikrarın sağlanması gerektiği konusunda hemfikir olduklarını açıkladı. Milli Savunma Bakanı Hulusi Akar da dün, Kabil Havalimanı’ndan Hava Kuvvetleri’ne bağlı uçaklarla Türk vatandaşlarının devam ettiğini söyledi ve “Havaalanının kullanılmasında herhangi bir sıkıntı yok, gerekli tedbirler alındı" dedi.