Çipte süper güç rekabeti kızışıyor

Hilal SARI

Arzın talebe yetişmekte zorlandığı küresel çip sektöründe en büyük üreticilerin yatırımları hız kazanırken, ABD, Çin, Avrupa Birliği (AB) ve İngiltere gibi devlet yönetimlerinin çip sektörüne yönelik adımları akıllı telefondan, otomobillere, F-35 uçaklardan elektrikli ev aletlerine birçok imalat sektöründe kritik öneme sahip çip sektöründe süper güç rekabetinin kızıştığına işaret ediyor. Dijitalleşmenin hız kazanması ve kapasitelerin talebe yetişememesi Fed Başkanı Jerome Powell’in de aralarında olduğu birçok isme göre darboğazın en geç çözüleceği sektörlerden biri. Halen birçok sektörde üretimin yavaşlamasına neden olan çip darboğazının 2023’ten sonraya da sarkabileceği dile getiriliyor.

Qualcomm CEO’sundan “Gladyatör savaşları” benzetmesi

Dünyanın en büyük çip üreticileri Taiwan Semiconductor Manufacturing Company, bu ay yaptığı açıklamada sermaye harcamalarını 44 milyar dolara - 2019’daki harcamasının üç katından fazla düzeye - çıkaracağını söyledi. Güney Kore’de Samsung 2021 yılı içinde hükümetin çip sektörüne sağladığı büyük vergi muafiyetlerinin de etkisiyle 2030’a kadar non-memory çiplere 151 milyar dolar yatırım yapacağını duyurdu. ABD’li Intel geçen hafta Ohio’daki iki çip fabrikasına 20 milyarın üzerinde yatırım yapacağını açıkladı. Yine başka bir ABD’li çip tasarım şirketi Qualcomm’un CEO’su sektördeki rekabeti “gladyatör savaşları”na benzetiyor ve FT’ye verdiği demeçte “Eğer dövüşü kazanırsanız, aslında başardığınız tek şey Kolezyum’a bir kez daha girme hakkı elde etmek” diyor.

AB’nin 2030 hedefi %20 pay almak: Çip yasası hazırlığında

AB, 2030 itibariyle küresel çip pazarının yüzde 20’sini oluşturmak için payını iki katına çıkarma hedefi doğrultusundan çip tedariğini sağlama almaya yönelik adımlar atmaya hazırlanıyor. AB’nin iç pazar komiseri Thierry Breton, 29 Ocak’ta yaptığı açıklamada planlanan Çip Yasası’nda Avrupa’nın kendi çip kapasitesinin artması ve “çip tedariğini güvenceye alabilmesi” için geniş bir önlem paketi bulunduğunu söyledi. Breton’un ABD’nin savaş hallerinde ve pandemide harekete geçirdiği Savunma Üretim Yasası’na benzeyebileceğini işaret ettiği Çip Yasası, Brüksel’in sektöre müdahale edebilme gücünü artırıyor. Konu birçok sektörde dışa bağımlılığını azaltmaya çalışan AB’nin “stratejik otonomi gündeminin de önemli bir parçası. Şubat ayı içinde açıklanması beklenen yasa Breton’un Asya’nın büyük payı olduğuna dikkat çektiği sektörde “AB çip pazarı, AB ekonomisi ve jeostratejik çıkarları için çok büyük bir girişim”.

ABD’nin “Amerika Rekabette” yasası bu hafta Senato’da

ABD’de de sektörlerin eskiden 40 günlük çip tedariğiyle çalışırken bu sürenin 5 günün de altına düşmesi siyasetçileri harekete geçirdi. Çin’e karşı rekabeti artırmayı amaçlayan ve 52 milyar dolar çip imalat ve araştırma desteği de içeren bir yasa Senato’nun Temsilciler Meclisi kanadında bu hafta oylamaya sunuluyor. 2.900 sayfalık “Amerika Rekabette” yasası inovasyon, teknoloji ve gelişmiş ima lat teknolojilerini desteklemeyi amaçlıyor.

Tedarik zincirlerinin direncini artırmak ve üretim teknolojilerinin üretimini desteklemek amacıyla 45 milyar dolarlık bir destek de yine aynı yasada öngörülen stratejik harcamalar. Aslında Senato’da daha önce çip de dahil ABD teknoloji ve araştırmalarına destek verecek 190 milyar dolar harcama öngören ABD İnovasyon ve Rekabet Yasası geçmişti. Yeni yasada Çin’e Sincan bölgesindeki Uygur politikaları nedeniyle ilave yaptırımlar ve ticaret bariyerleri gibi eklemeler var. Ayrıca Çin’in yönetiminde olan Hong Kong’lulara mülteci statüsü verilmesi gibi de “Amerika Rekabette” yasasının bir parçası.

Çin: Rekabet yasası değil “Çin’i engelle” yasası

Çin ise çipte kızışan rekabete karşı son teknolojilerde Batı’dan daha da bağımsızlaşma peşinde ve ABD’nin Huawei gibi devlere yönelik yaptırımları Çin’in çip gibi kritik alanlarda vites yükseltmesini tetikleyen bir unsur olarak görülüyor. Çin’in devlete ait yayını Global Times’da Bölgesel Kapsamlı Ekonomik İşbirliği (RCEP) ticaret paktında çip gibi sektörlerde gümrük vergilerinin düşürülmesinin değerlendirildiği aktarılıyor. South China Morning Post haberine göre ABD’li hafıza çipi üreticisi Micron Technology bu yılın sonunda Şangay’daki tesisini kapatıyor ve tesisteki 150 kadar Çinli mühendise “ABD veya Hindistan’a göçmen paketleri” sundu. ABD Senatosunda bu hafta sunulacak yasa Çin’in Washington Büyükelçiliği sözcüsünün ifadeleriyle “Amerika Rekabette değil ‘Rekabet İçin Çin’i Engelle Yasası’ ve Çin’i hayali bir düşman gibi göstererek Çin’in içişlerine karışıyor.”

Kargo yoğunluğu da çip krizini derinleştirebilir

Ayrıca Çin’in sıfır COVID politikaları Şangay Limanı ve Pudong Havalimanı gibi lojistiğin kritik merkezlerinde kargo yoğunluğunu artırdığından, bunun çip sektöründeki darboğazı daha da derinleştirebileceği endişeleri paylaşılıyor. Samsung, Logitech ve Siemens gibi şirketlere tedarik zinciri hizmetleri veren Keelvar fi rması Şangay-ABD deniz yolu nakliyat süresinin 2 ayı aşmaya başladığına dikkat çerek “Çiplerin ulaştırılması için bu bekleme süresi çok uzun ve maliyetli” diyor ve Pudong Havalimanı hava kargo kapasitelerinin de yüzlerce kişinin karantinaya alınması nedeniyle düştüğünü aktarıyor.

İngiltere de Arm’ı ABD’li Nivida’ya kaptırmamak için uğraşıyor

İngiltere hükümeti de 2021 yılı içinde duyurulan ve İngiliz çip tasarımcısı Arm’ın 54 milyar dolara ABD’li çip üreticisi Nvidia’ya satıldığı anlaşmayı engellemeye çalışıyor. Şu anda hükümet “”ulusal güvenlik” endişeleriyle satınalma anlaşmasına yönelik derinlemesine bir soruşturma başlattı. İngiltere rekanet otoritesi de temmuzda yapılan anlaşma için “çok ciddi rekabet endişeleri” olduğunu dile getirmişti. Arm’ın çip tasarımları neredeyse tüm akıllı telefon üreticileri tarafından kullanılıyor. Dijital ve Kültür Bakanı Nadine Dorries konuya ilişkin açıklamasında “Arm’ın küresel teknoloji tedarik zincirinde çok eşsiz bir konumu var ve bu anlaşmanın sonuçlarının tamamıyla değerlendirdiğinden emin olmamız gerekiyor” diyor. Satınalma anlaşmasına yöneli geçen ay AB’de de bir rekabet soruşturması başladı. AB’nin rekabet ve dijital politikalarından sorumlu Margrethe Vestager de Arm’ın Nvidia’ya satılmasının olumsuz sonuçları olabileceğini söylemişti. Arm’ın Japon sahibi SoftBank CEO’su Masayoshi Son ise iyimser ve ocak ayında yatırımcılara anlaşmaya izin verilmesini beklediklerini söyledi.