Çip savaşlarında vitesler yükseliyor

Hilal SARI

Güney Koreli teknoloji devi Samsung’un 3. nesil varisi ve başkanı Lee Jae-yong’un şirketin 100 milyar doların üzerindeki nakit yığınını nereye yatıracağı konusunda değerlendirmeler yaptığı belirtiliyor. Birçok uzmana göre teknoloji sektörü satın alma ve birleşmelerinin rekor düzeye ulaştığı 2020 yılında listede olmayan Samsun çip sektöründeki varlığını artırmalı. Şirketin 17 milyar dolara ABD’de inşa edeceği yeni çip tesisinin lokasyonunun da bugünlerde netleşmesi bekleniyor.

17 milyar dolarlık çip tesisinin lokasyonu netleşecek

Kurucu ailenin varisi Lee Jae-yong’un yolsuzluk iddialarıyla gözaltına alınıp serbest bırakılması sonra ilk yurtdışı gezisini ABD’ye yaptığı bu günlerde ABD’li ilaç şirketi Moderna ve ABD’li telekom operatörü Verizon’la görüştü ve Lee’nin şirketin martta duyurduğu ABD’de 17 milyar dolarlık bir çip tesis yatırımı için lokasyonu da bu ziyareti sırasında duyurması bekleniyor. Teksas dışında Arizona ve New York olası yatırım bölgeleri olarak değerlendiriliyordu. ABD federal hükümetinin Samsung’a sınırları içinde kuracağı bir çip tesisi için yaklaşık 2 milyar doları bulan vergi muafiyetleri sağlaması bekleniyor. Lee’nin serbest kalması sonrası Samsung gelecek 3 yıl içinde çip, biyo ilaç, yapay zeka ve robotik alanlarında 206 milyar dolar yatırım yapmayı planladıklarını duyurmuştu. SK Securities analisti Kim Young-woo Financial Times’da yer alan açıklamasında “Son yıllarda teknoloji sektöründe birçok satın alma ve birleşme oldu ancak Samsung listede yok. Bu en üst yönetimin ilgilenmesi gereken bir konuydu ancak Lee kendi yasal sorunlarıyla boğuşuyordu” değerlendirmesini yapıyor. Hafıza çiplerinde zaten dünyanın en büyük üreticileri arasında yer alan Samsung, Çinli şirketler tarafından bu alanda kaydedilen büyümelerin de tehdidi altında. Seul merkezli brokerlik şirketi CLSA’dan Araştırma Direktörü Paul Choi “Samsung hafıza çiplerinde dünya lideri ancak non-memory (hafızasız) çip pazarı çok daha büyük” diyor. FT’ye konuşan analistler Samsung’un çip sektöründe bir satın alma yapması gerektiği görüşünde.
Samsung’un 3. çeyrekteki nakdi 102 milyar dolar. ABD’li rakibi Intel’in 7,9 milyar dolar nakdi varken, Tayvanlı çip devi TSMC’nin ise 31 milyar dolar nakdin üstünde oturduğu belirtiliyor. FT’ye konuşan bir sektör yetkilisi ise 100 trilyon won’un üzerindeki net nakdi nedeniyle Samsung hissedarlarının şirketin bu nakdi genişleme için kullanmayacaksa daha fazla kâr dağıtmasını istediğini belirtiyor. ABD’li hedge fon Dalton Investments’tan James Lim de “Şirketin çok fazla nakdi olduğu ve bu sermayeyi verimli şekilde dağıtmadığı” görüşünde.

Savaşa rağmen ABD’li şirketlerin Çin’e çip yatırımları yükselişte

Çip birçok sektörde üretim aksamalarına bile neden olarak aslında ekonomiler için ne kadar temel bir ürün olduğunu gösterdikten sonra hükümetler sektörü stratejik olarak tanımlamaya başladı. Ancak özellikle ABD ve Çin arasında görülen çip savaşlarında sermaye hiç de siyasi söylemlere paralel harket etmiyor ve ABD’li şirketlerin Çin’e yaptığı çip yatırımlarında artış olduğu belirtiliyor. ABD’li yayın kuruluşu Wall Street Journal tarafından gerçekleştirilen bir araştırma ABD’li risk sermayesi şirketlerinin, Intel gibi çip devlerinin ve diper sermaye fonlarının 2017’den 2020 sonuna kadar Çin çip sektöründe 58 anlaşma yaptığını ortaya koyuyor. Bu rakam Rhodium Group tarafından yapılan analizlere göre önceki dört yılda yapılanın 2 katı. ABD’li çip devlerinden Intel bile şu anda liderliği ABD’nin elinde bulundurduğu “çip tasarımı” alanında Çinli Primarius Technologies Co.’ya yatırım yaptı. Ayrıca Silikon Vadisi risk sermayedarları Sequoia Capital, Lightspeed Venture Partners, Matrix Partners ve Redpoints Ventures 2020’nin başından bu yana Çinli çip sektörü şirketlerine en az 67 yatırım yaparak milyarlarca dolar akıttı. ABD sermayenin ulusal güvenliğe zarar verecek şekilde Çin gibi rakiplere kaçmasını engelleyecek düzenlemeler üzerinde çalışıyor ve Çin’e yönelik çip ihracat kısıtlamaları da getirmişti.

ABD Çin’e yeni çip teknolojisi girsin istemiyor

SK Hynix’in Çin’de kuracağı bir hafıza çipi tesisi de Reuters kaynaklarına göre ABD’nin “gelişmiş ekipmanımız Çin’e girsin istemiyoruz” itirazıyla tehlikede. Bahsedilen gelişmiş ekipmanların ise Hollandalı ASML’nin geliştirdiği son teknoloji “aşırı ultraviyole litografi (EUV çip üretimi makineleri” olduğu belirtiliyor. ABD hükümeti geçtiğimiz günlerde de Güney Kore şirketlerine küresel çip kriziyle ilgili bazı ticari sır niteliğindeki bilgiler talep etmişti. Konuya yakın kaynaklar dünyanın en büyük iki hafıza çipi üreticisi Samsung ve SK Hynix’in “rekabeti zedeleyeceği” endişesiyle istenilen tüm bilgileri paylaşmayacağını aktarıyor.

Metaverse çip şirketlerine yaradı, hisseleri yükselişte

Samsung’un enerji ihtiyacı olmadan veri depolanan Nand hafıza çipleri ve kısa süreli grafik depolama, cep telefonu ve sürücülerde kullanılan Dram çipleri için sektör 2022’de arz fazlası bekliyor. Bu nedenle de şirketin hisseleri yıl başından bu yana yüzde 10 düşmüştü. Ancak metaverse teknolojilerinde de ihtiyaç olacağı beklentisiyle son günlerde çip şirketlerinin hisselerinde yükselişler yaşanıyor. Kullanıcıların dijital dünyada birbiriyle iletişim kurduğu metaverse teknolojilerinde Samsung’un ve diğer Güney Koreli çip üreticisi SK Hynix’in hafıza çipleri kullanılıyor. Bu ya küresel yatırımcıların radarına girmiş olmalı ki hafta başında Samsung hisseleri yüzde 5,2 yükselirken, SK Hynix hissesi yüzde 7,2 yükseldi. Toplam 450 milyar doların üzerinde büyüklüğüyle iki teknoloji şirketi KOSPI endeksinin yüzde 24’ünü oluşturuyor. İki şirketin hisseleri de 2022 arz endişeleriyle yıl başından bu yana sırasıyla yüzde 14 ve yüzde 11 düşmüştü.

Sektördeki diğer oyuncular neler yapıyor?

■ ÇİNLİ TENCENT, geçtiğimiz günlerde üç farklı çip geliştirdiğini duyurdu. Yapak zekada kullanılacak çipinin adı Zixiao, video işlemede kullanılacak çipin adı Canghai, yüksek performans ağlarda kullanılabilecek çip ise Xuanling. Sosyal medya ve oyun teknolojileriyle Çin’in en büyük şirketi haline gelen Tencent’in Ar-Ge tarafında kaydettikleri gelişmeleri duyurması çip savaşlarının bir etkisi.

■ ABD’Lİ INTEL PC ve veri merkezlerinde kullanılan işlemci çiplerinin en büyük üreticisi ve şirket geçtiğimiz ay “gelecek 10 yıl içinde Avrupa’da 80 milyar Euro’ya varan yatırım yapabileceğini” duyurdu.

■ ALMAN ROBERT BOSCH Grubu hem Almanya çip tesislerinin kapasitesinin artırılması hem de gelecek yıl Malezya’ya inşa edilecek bir çip tesisi yatırımı için 400 milyon euro daha harcayacak. Şirket bu harcamanın bir kısmını Dresden’de 1 milyar Euro yatırımla açtığı 300 mm yonga fabrikasının daha da hızlı genişletilmesi ve Reutlingen’deki 200 mm yonga fabrikasının genişletilmesi için kullanacak.

■ ÇİNLİ XIAOMI, bu yıl cep telefonu kameralarının görüntü işlemesinde kullanılan Surge 1 çipini geliştirdi.

■ APPLE, Intel ile tarihi anlaşmasını sonlandırıp kendi M1 çiplerine geçiş yaptı.