Cezayir’den hidrokarbon yatırım atağı: Hedef Avrupa

Hilal SARI

Ukrayna Savaşı ile yaşanan küresel enerji darboğazı, Cezayir gibi Kuzey Afrika ülkelerinin hidrokarbon yatırımlarını artırarak krizi fırsata çevirmesiyle sonuçlanıyor. 2022 yılında bağımsızlığının 60. yılını kutlayan Cezayir, hem Batılı enerji devleriyle keşif ve üretim anlaşmaları yaparak hem de Avrupa’ya arzı artıracak boru hattı projelerini canlandırarak Avrupa Birliği’nin en önemli doğalgaz tedarikçilerinden biri olma yolunda.

Cezayir’in devlete ait petrol ve doğalgaz şirketi Sonatrach Grubu, küresel pazarlarla hidrokarbon tedarikini iyleştirmek için başta doğalgaz olmak üzere hidrokarbon arama ve üretimi için 40 milyar dolar yatırım yapmayı planlıyor.

Şirketin 2023-2027 yıllarında uygulanacak 5 yıllık yatırım planları hakkında Ortadoğu ve Kuzey Afrika’nın petrol ve doğalgaz projelerine ilişkin yayınlar yapan Mees’e konuşan Sonatrach Grubu CEO’su Toufik Hakkar, bu 40 milyar dolarlık yatırımın 30 milyar dolardan fazlasının kısa ve orta vadede hidrokarbon keşif ve üretiminin artırılmasına ve başta doğalgaz olmak üzere gelecek projelerin hazırlanmasına ayrılacağını söyledi: “Bu yatırımlar enerji güvenliğini iyileştirmemiz ve küresel piyasaya güvenilir tedarik sağlamamıza yardımcı olacak”

7 milyar dolar gaz rafine ve sıvılaştırma projelerine

Sonatrach CEO’su 7 milyar dolardan fazla yatırımın ise doğalgaz rafinasyonuna, petrokimya işlemeye ve sıvılaştırma projelerine ayrılacağını belirterek, bunun Cezayir’in yaratacağı katma değeri yükselteceğini ve ihracat potansiyelini artıracağını söylüyor. Hakkar “Sonatrach, büyük doğalgaz rezervleri ve üretimde yakın zamanda kaydedilen artışlar sayesinde dünyadaki en önemli gaz tedariği kaynaklarından biri olacak” diyor. Şirket yaklaşık 1 milyar dolar yatırımı da temiz enerjilere geçiş projelerine yönlendirecek.

Rusya’yı geçerek AB’nin 2. büyük gaz tedarikçisi oldu

Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Örgütü (OAPEC) doğalgaz sektörü uzmanı Wael Hamed Abdel- Moati de, Cezayir’in günde 75 milyon metreküp doğalgaz tedariğiyle Avrupa’nın ikinci büyük doğalgaz tedarikçisi konumuna geldiğini ve Rusya’yı geride bıraktığını aktarıyor. Savaş öncesinde Cezayir Avrupa Birliği’nin doğalgaz ihtiyacının sadece yüzde 11’ini karşılayabiliyordu, Rusya için ise bu oran yüzde 47’ydi. 2022’de Enerji Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre ülkenin doğalgaz ihracatı 56 milyar metreküp ile tarihi rekor kırdı. Enerji Bakanı Miloud Medjelled 2023 yılında doğalgaz ihracatının muhtemelen daha da yükseleceğini söyledi.

İhracatı 56 milyar metreküpten 100 milyar metreküpe çıkacak

Cezayir’in toplam doğalgaz üretimi Sonatrach verilerine göre 130 milyar metreküp. Bunun 56 milyar metreküpü 2022’de ihracata gitti. Üretimin kalanı da yurtiçi pazarda tüketiliyor. Ancak Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun devlete ait Sonatrach ile yaptığı bir görüşmenin ardından şirketin “2023 yılındaki ihracatının 100 milyar metreküpe ulaşmasını umduklarını” söyledi.

Cezayir, geçtiğimiz temmuz ayında da İtalyan Eni, Fransız Total ve ABD’li Occidental ile Berkine sahası için 4 milyar dolarlık bir petrol ve doğalgaz üretim- paylaşımı sözleşmesi imzalamıştı. Sonatrach’ın taraf olduğu anlaşma 25 yıllık bir vadeye sahip ve ülkenin petrol ve doğalgaz üretiminin artırılmasını amaçlıyor. Ancak anlaşma Cezayir’de muhalefet tarafından büyük tepki almış ve ulusal kaynakların yabancı ortaklara satıldığı gerekçesiyle protestolara da neden olmuştu.

2022’de AB liderlerinden en çok ziyaret alan Arap ülkesi oldu

Afrika’nın ne en büyük rezervleri ne de en büyük üretimi Cezayir’de ancak Avrupa Birliği’ne yakınlığı nedeniyle Cezayir Afrika kıtasının en büyük doğalgaz ihracatçısı. Ülkenin Avrupa’ya coğrafi olarak yakınlığı, doğal gaz kaynaklarını Avrupalı ortakları karşısında güçlü bir müzakere kartına dönüştü. 2022'de Avrupalı yetkililer tarafından en çok ziyaret edilen Arap ülkesi olmasının nedeni de devam eden enerji krizi ve Cezayir’in bu anlamda birliğe sağlayabileceği doğalgaz tedariği. Avrupa Konseyi Başkanı Charles Michel, İtalya Başbakanı Mario Draghi, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron gibi üst düzey isimler ülkeyi 2022 yılı içinde ziyaret etti.

Trans-Sahara ve Galsi boru hattı projelerini canlandırabilir

Cezayir, Avrupa’ya iki boru hattı üzerinden doğalgaz sağlıyor. Birincisi Transmed-Enrico Mattei - Akdeniz üzerinden İtalya’ya ulaşan boru hattı. İkincisi ise Medgaz, Cezayir’in kuzeybatı kıyısından İspanya’nın güneyindeki Almeria’ya uzanıyor. Ülkenin en güncel boru hattı projelerinden biri Nijerya, Nijer ve Cezayir’den geçerek Avrupa’ya uzanacak Trans- Sahara doğalgaz boru hattı. Hattın yüzde 70’i Cezayir topraklarından geçiyor. Ayrıca ülke doğrudan Transmed boru hattının genişletilerek, İtalya’nın Sicilya Adası'na doğal gaz taşıması düşünülen Galsi Boru Hattı projesiyle de Avrupa'nın artan doğalgaz ihtiyacını karşılamayı da planlıyor.

KATAR VE MISIR DA AVRUPA’YA GAZ ARZINI ARTIRDI

Katar ve Mısır da özellikle Kuzey Akım 1 ve 2 boru hatlarının bombalanmasının ardından Rusya'nın Avrupa'ya arz ettiği doğal gazın bir kısmının karşılanması konusunda önemli rol oynadı. Katar, doğal gaz rezervleri ve üretimi açısından Arap dünyasında birinci sırada yer alıyor. İhracatının büyük bir kısmını, uzun vadeli sözleşmelerle Asya pazarına yapıyor. Ancak bu durum Katar'ın Avrupa'ya sıvılaştırılmış gaz ihracatını artırmasına da engel olmadı. Avrupa'nın doğal gaz ihtiyacının yarısından fazlasını karşılayan Rus gazı arzındaki düşüş, Katar'ı Batı açısından ana alternatif haline getirdi. Katar'ın Avrupa'ya sıvılaştırılmış gaz ihracatı 2022'nin ilk 9 ayında yüzde 16 arttı, ancak Asya pazarlarına; özellikle Çin, Japonya ve Güney Kore'ye yaptığı ihracat, hala aslan payını oluşturuyor. Rusya ve İran'dan sonra üçüncü en büyük doğalgaz rezervine sahip Katar, 77 milyon ton olan sıvılaştırılmış gaz ihracatını, 2027'de 126 milyon tona çıkarmayı planlıyor. Suudi Arabistan dünyanın en büyük petrol ihracatçısıyken, Katar da Avustralya'dan sonra dünyanın en büyük sıvılaştırılmış gaz ihracatçısı olma yolunda. Katar'ın önümüzdeki yıllarda Avrupa'daki sıvılaştırılmış gaz pazarındaki payını artırması ve bunun da Avrupa kıtasındaki siyasi nüfuzunu güçlendirmesi bekleniyor. Diğer taraftan Katar, Belçika'da yolsuzluk iddiaları nedeniyle yürütülen soruşturma sebebiyle Avrupa'ya gaz tedarikini durdurma tehdidinde bulundu. Böylece Katar'ın Avrupa'ya karşı kullanabileceği yeni bir kartının olduğu görüldü.

Mısır doğalgaz gelirini iki katın üzerinde artırdı

Mısır, büyük doğalgaz rezervlerine sahip değil ancak ihracatından elde ettiği geliri, 2022 yılında bir önceki seneye göre iki katından fazla artırdı. Ülkenin doğal gaz ihracatı, 2021'de yaklaşık 3,5 milyar dolar iken, 2022 yılında yaklaşık 8,4 milyar dolar oldu. Mısır, özellikle Türkiye’nin yer almadığı Doğu Akdeniz Gaz Forumu bünyesinde Avrupa'ya gaz sağlayan ülkeler listesinde yerini aldı. Kahire yönetimi, yabancı şirketlerle işbirliği yaparak Akdeniz'de gaz arama çalışmalarını yoğunlaştırdı. Mısır, geçen yılın sonunda "büyük" olarak nitelendirdiği bir deniz gaz sahası keşfettiğini duyurdu. Batı medyası, sahanın hacminin 3,5 trilyon metreküp olduğunu yazdı. Mısır ayrıca, gaz arama sahasını genişletmek için batı deniz sınırlarını belirlediğini açıkladığı bir karar aldı ancak bu karar Libya Dışişleri Bakanlığı’na göre Libya'nın kara suları ve kıta sahanlığını ihlal ediyor.

Libya, İtalya’ya boru hattı olduğu halde gelirini artıramadı

Libya ise İtalya'ya gaz taşıyabileceği boru hattına sahip olmasına rağmen, ülkede devam eden siyasi bölünme hali dolayısıyla Avrupa'ya gaz ihracatını artırma fırsatını değerlendiremedi. Ülke, elektrik krizi ve ülkenin güneybatısındaki gaz sahalarının kapatılması nedeniyle, İtalya'ya gaz ihraç sözleşmelerini zor yerine getirebildi.