Batının “Uygur” baskıları artıyor

Hilal SARI

Çin’in, ülkedeki Uygur azınlığa yönelik baskı politikasına dünyadan tepkiler artıyor. Trump başkanlığının son günlerinde ABD’nin soykırım olarak kabul ettiği Çin’in Uygur politikaları; AB, Kanada ve İngiltere gibi Batı ülkelerinin de yaptırım masasında.

COVID-19 salgınının başlamasından bu yana gölgede kalan konuya ilişkin gelişme ve tartışmalar, yeni yılla birlikte yeniden gündemin ön sıralarına çıktı. Batılı birçok ülkenin Çin’e yönelik yaptırım ve kınama açıklamalarıyla, Uygur sorunu küresel arenada giderek önemli bir ihtilafa dönüşüyor. Uygurların zorla çalıştırıldığı sektörlerdeki ürünlere ithalat yasağı getirilmesi Avustralya’nın da gündeminde.

Çin’in sınırları içinde yaşayan Uygur Türklerine yönelik politikaları ve uluslarası haber ajansları tarafından geçtiğimiz yıllarda ortaya çıkarılan “eğitim kampları” COVID-19 pandemisi başında gölgede kalsa da, birçok Batı ülkesinin geçtiğimiz hafta ve aylarda Çin’e yönelik yaptırım ve kınama açıklamalarıyla küresel arenada tekrar önemli bir ihtilafa dönüşüyor.

Domates, pamuk ve beyaz eşyada “zorla çalıştırma” yaptırımları

ABD hükümeti Donald Trump’ın başkanlık döneminin son günlerinde Uygur Türklerine (batı medyasında Uygur Müslümanları olarak da anılıyor) yönelik uygulamaları “soykırım” olarak kabul etti. İngiltere’de Yahudi toplumununun ileri gelenleri gösterilerle hükümeti adım atmaya çağırıyor.

İki hafta önce ABD, Çin’in Sincan bölgesinden gelen domates ve pamuk ithalatını “bölgede zorla işçi çalıştırıldığı” iddiasıyla yasakladı. Dünyanın pamuk üretiminin beşte biri gerçekleşen bölgeden ithalatın yasaklanması Washington Post analizine göre ABD’deki birçok ithalatçıyı etkileyecek. ABD Gümrük ve Sınır Koruma otoritesi yaptığı açıklamada “mahkumların ve sivillerin zorla çalıştırıldığına yönelik makul bilgilere göre yaptırım kararı alındığını” söyledi.

Avustralya da dün bir senatörün talebiyle zorla çalıştırılan azınlık toplulukların haklarını korumak amacıyla Çin'e ithalat yasağı getirmeyi gündemine aldı.ABD daha önce de 9’u mayıs, 11’i temmuz ayında 20 Çinli şirketi Uygur Türklerine yönelik insan hakları ihlallerinde rolleri olduğu gerekçesiyle yaptırım listesine almıştı. Bunlardan biri de Kanada’da Brada markasıyla satılan beyaz eşyaların üreticisi Changhong Meiling’di. ABD Ticaret Bakanı Wilbur Ross gerekçeler arasında “baskı, geniş çaplı tutuklama, zorla çalıştırma, biyometrik verileri rızasız toplama ve genetik analiz” gibi gerekçeler sunmuştu. Toronto Star bu hafta yayınlanan bir haberde okurlarına “Buzdolabınız zorla çalıştırılan işçiler tarafından mı yapıldı? İşte o şirketlerle çalışan Kanadalı şirketler” diye seslenerek, bazı şirketlerin insan hakları ihlalleriyle suçlandığını yazdı.

AB, Kanada ve İngiltere de ABD’ye katılıyor

İngiltere ve Kanada da 13 Ocak’ta Çin’in insan hakları ihlallerinin “endüstriyel boyutta” olduğunu ifade ederek, uygulamaları “şiddetle kınamış” ve zorla işçi çalıştırıldığından şüphe edilen ürünlerin ithalatını yasaklayan yeni yasalar duyurmuştu.

İngiltere Dışişleri Bakanı Dominic Raab, “Yapılanlar gerçekten başka bir çağda kaldığını umduğumuz korkunç bir barbarlık ve bugün hala uygulamada - hem de uluslaraası toplumun en önemli üyelerinden birinde” ifadelerini kullanmış ve “Buna tepki vermek ahlaki bir sorumluluğumuzdur” demişti.

Avrupa Parlamentosu da aralıkta “Çin’deki Uygurların Durumu” başlıklı tasarıyı ezici oy çoğunluğuyla kabul ederek, AB genelindeki şirketlere tedarik zincirlerini kontrol etmeleri talimatı verdi. Parlamento bu tasarıda Uygurlara ve diğer Müslüman azınlıklara baskı politikalarını savunan Çinli yetkililere hedefli şekilde yaptırım uygulanması için AB liderlerine çağrıda da bulunmuştu.