Bangkok’ta ve Novisad’da kötü inşaatların sorumlusu kardeş Çinli şirketler çıktı

En az 15 kişinin öldüğü ve onlarca kişinin cesedinin arandığı enkazdaki ilk araştırmalar ve ilk bulgular inşaat tasarımı ve kalitesiyle ilgili sorunların öne çıktığını gösterdi. İncelemenin merkezinde ise Tayland’da yaklaşık bir düzine başka projesi bulunan ve çalışanlarının enkazdan bazı belgeleri kaçırmaya çalışırken yakalandığı Çinli bir kamu şirketi olan China Railway 10th Engineering Group bulunuyor.

Bu Çinli şirket ise hızla artan borcu, yeni projelere olan açlığı ve çeşitli ülkelerdeki projelerinde güvenlik önlemlerindeki umursamazlığı nedeniyle suçlanan Çinli altyapı devi China Railway Group var.

China Railway’in iştiraklerinden biri de geçtiğimiz kasım ayında Sırbistan'da 15 kişinin ölümüne neden olan bir tren istasyonu kanopisinin çökmesinden yolsuzluk yaptığı iddia edilen yetkililerle birlikte sorumlu tutulmuştu.

Normalden ice kolonlar kullanıldı

The New York Times’ın haberine göre Bangkok'taki işçiler, binayı inşa eden konsorsiyumun bir parçası olan China Railway 10th'un, düşük kaliteli malzemelere yönelen müteahhitlere eksik ödeme yaptığını ve normalden daha ince kolonlar kullandığını söyledi.

Enkazda incelemeler yapan yetkililer, Tayland’da bulunan ve Aralık ayında kapatılan Çinli sahipli bir fabrika tarafından üretilen standart altı çelik çubuklar bulduklarını belirtti.

Gökdelenin inşaatında çalışan işçilerden bazılarına göre kirişler ve kolonlar içlerindeki çelik çubuklar ezildiği için parçalandı.

Çöküşü ülkenin imajına vurulmuş bir darbe olarak nitelendiren Taylandlı yetkililer, kule için 62 milyon dolarlık inşaat sözleşmesi imzalayan konsorsiyumu soruşturmak üzere harekete geçti. Gökdelenin yolsuzlukları araştıran kamu denetçilerine ev sahipliği yapması planlanıyordu.

Başbakan Paetongtarn Shinawatra geçen haftaki kabine toplantısında, yetkililere Tayland'da China Railway 10'un dahil olduğu tüm projelerin de incelenmesi talimatını verdi. Ana şirketin soruşturulup soruşturulmayacağından ise bahsetmedi. Paetongtarn gazetecilere verdiği demeçte “Gerçekten bir cevap bulmamız şart. Tayland'da neler olduğunu insanlara ve dünyaya anlatmamız gerekiyor.” dedi.

Faaliyet alanlarını genişletti

Depremde çöken 30 katlı gökdeleni inşa için 2018’de Tayland’da kurulan şirketin iki ortağı var. Birisi Taylandlı gayrimenkul geliştiricisi Italian-Thai Development. Ancak işçilere göre günlük operasyonlar diğer ortak olan China Railway 10th tarafından yürütülüyordu.

Çinli şirketin kısa süre önce yayınladığı bir tanıtım videosunda binanın drone görüntüleri gösterilmiş ve inşaat kalitesi övülmüştü. China Railway 10th ayrıca Tayland'ın güneyinde ocak ayında bitmesi gereken ancak Ulaştırma Bakanlığı'na göre mart ayı itibariyle yüzde 40'tan azı tamamlanmış olan bir havaalanı terminalini inşaatını da yürütüyor.

Ana şirket olan China Railway Group, Çin'in yaklaşık 30.000 millik yüksek hızlı demiryolu hatlarının çoğunu inşa ederek işe başladı. Ancak son yıllarda, yurtiçinde yeni projelere talep azaldıkça, şirket ve iştirakleri iş getirme telaşıyla faaliyet alanlarını genişletti.

Bunun zamanlaması genellikle Çin hükümetinin öncelikleriyle çakıştı. Pekin'in Pasifik'te daha yakın ilişkiler kurmaya çalıştığı 2019 yılında China Railway Group, Solomon Adaları'nda atıl bir altın madeni satın aldı. Altın madenindeki işçiler de The NewYork Times'a güvenlik endişelerinin çoğu zaman göz ardı edildiğini söyledi. Bu arada zaman içinde şirketin borçları da arttı. China Railway Group’un 2024 yıllık raporuna göre toplam borçları beş yıl önceki 112 milyar doların neredeyse iki katına çıkarak 211 milyar dolara ulaştı.

San Diego'daki California Üniversitesi'nde Çin siyaseti ve finans uzmanı olan Victor Shih, bir şirketin bu kadar ağır bir borç yükü olduğunda, “borç taksitlerini ödemek nakit akışı yaratma baskısının oldukça yoğun olabileceğini” söyledi.

Proje iptal edilecekti

Bangkok'taki gökdelen inşaatının programın gerisinde kalması da ek yük getirdi. İnşaat 2020'de başlamasına rağmen yarısından azı tamamlanmıştı. Tayland Yolsuzlukla Mücadele Örgütü Başkanı Mana Nimitmongkol, hükümetin gecikmeler nedeniyle 2024 yılında şirketi projeyi iptalle tehdit ettiğini söyledi.

Kendilerini taşeron olarak tanıtan dört Çin vatandaşının depremden bir gün sonra enkazın arkasındaki bir ofisten belgeleri çıkarırken kameralara yakalanması şüpheleri arttırdı. Sözkonusu kişiler evrakları sigorta şirketinden hasar talebi için enkazdan çıkardıklarını ifade ettiler. Polis belgelere el koydu; adamlar gözaltına alındı, sonra serbest bırakıldı.

Bangkok'taki yapı mühendisleri binanın neden bir anda çöktüğünü anlamakta zorlandı. Bangkok'un depreme dayanıklı standartlarının hazırlanmasına yardımcı olan Tayland Deprem Araştırma Merkezi Müdürü Pennung Warnitchai, binanın ayakta kalabilmesi gerektiğini söyledi. Warnitchai depremin vurmasından sonra Bangkok'ta tespit edilen yer hareketinin “tipik binaların tasarımında dikkate aldığımız seviyenin yaklaşık üçte biri ila yarısı kadar olduğunu” söyledi.

Tayland depreme karşı korunmada genellikle Amerikan modelini izliyor. Yani gökdelenlerin inşaatı güçlendirilmiş betonarme bir çekirdekle başlıyor. Çekirdek tipik olarak binanın merkezinde yer alan dikdörtgen bir şaft ve katlarla dikey destek kolonları buradan dışarıya doğru yayılıyor.

Pennung Warnitchai yıkılan binada tasarımcıların çekirdeği merkezden farklı bir yere yerleştirdiklerini de belirterek Bangkok'un çoğu yumuşak toprak üzerine inşa edildiğinden, binanın hem sallanmış hem de bükülmüş olabileceğini ve bunun da tehlikeyi artırdığını söyledi.

Pennung ve diğer bazı mühendislere göre çökmenin nedenini belirlemek için henüz çok erken. Çelik kalitesi, tasarım, çalışma standartları ve toprağın hepsi çöküşte rol oynamış olabilir. Ancak Pennung, şu ana kadar işçilerden ve yetkililerden toplanan kanıtların ve depremin video görüntülerinin, çekirdeğin ve destekleyici sütunların veya kolonların alt katlarda yol çöküşe neden olduğunu gösterdiğini belirterek “Gökdelen görünüşe göre üstten değil alttan çökmüş” dedi.

İşverenlerinin misillemesinden korktukları için isimlerini vermek istemeyen iki taşeron, Çinli yöneticilerin Taylandlı meslektaşlarının önerilerini genellikle dikkate almadıklarını ve düşük kaliteli malzemelere yol açan düşük fiyatlı sözleşmeler yaptıklarını söyledi.

China Railway Group'un Sırbistan'daki iştiraki ile ilgili raporlar da kalite kontrol eksikliğinin altını çizdi. Sırbistan’da ölümcül çöküşün yaşandığı istasyonda çalışmış bir mühendis, Çinli konsorsiyum tarafından iş verilen  bir müteahhidin tasarım şartnamelerini göz ardı ettiğini ve kanopiye fazladan beton eklediğini söyledi.

Bangkok binasındaki sorunlar arasında güçsüz çelik kullanımı da vardı. Sahadan toplanan iki farklı boyuttaki çelik çubuk örnekleri, Tayland Demir Çelik Enstitüsü tarafından kütleleri, kimyaları ve basınca dayanma kabiliyetleri açısından yapılan testleri geçemedi. Sorunlu çelik çubuklar Tayland'ın Rayong eyaletinde bir fabrikası bulunan Xin Ke Yuan Steel Co. tarafından üretilmişti. Fabrika Taylandlı yetkililer tarafından, gaz sızıntısıyla sonuçlanan bir kazanın ardından güvenlik riskleri gerekçe gösterilerek aralık ayında kapatılmıştı. fabrikayı kapattı. Fabrikanın kapatılmasının ardından yapılan testlerde 2,400 tohdan fazla çeliğe nervür yüksekliği ve bor içeriği açısından onaylanmış kriterleri karşılamadığı, betona yapışmadığı ve binanın mukavemetini zayıflattığı gerekçesiyle el konmuştu.

Yetkililer ayrıca şirket yöneticilerinden sattıkları çelikleri toplamalarını istemişlerdi. Ancak şirketin, çağrının gereğini yerine getirip getirmediği ise belli değil.

Kamunun başı çektiği Çinli inşaat şirketleri, Bangkok'un son dönemdeki inşaat patlamasında önemli rol oynadılar. Apartman, tren hatları ve diğer projelerde yer aldılar. Tayland hükümeti, ülkenin en büyükt yabancı yatırımcısı olan olan Çin ile giderek daha yakın ilişkiler kuruyor. Tayland, geçtiğimiz ay Pekin'in talebi üzerine 40 Uygur sığınmacıyı Çin'e geri göndererek, bu kişilerin geri döndüklerinde işkence ve hapisle karşı karşıya kalabilecekleri konusunda uzun süredir uyarıda bulunan BM yetkilileri ve aktivistlerin sert tepkisini çekti.

Çin’de Komünist Parti, Tayland’da çöken binayla ilgili haber ve tartışmaları sansürlemeye çalıştı. Araştırmacı bir haber kuruluşu olan Caixin'in binanın yapısıyla ilgili açıklayıcı bir haberi ve resmi haber ajansı Xinhua'nın çökme sonucu meydana gelen can kayıplarıyla ilgili kısa bir yazısı yayınlandıktan kısa bir süre sonra kaldırıldı.

Ancak Tayland'da yüksek binalarla ilgili korkular artık yaygın ve öfke de artmış durumda. “Chulalongkorn Üniversitesi'nde siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler profesörü olan Thitinan Pongsudhirak, ”Tayland kamuoyu Çin'in ticari varlığına ve hükümet ilişkilerine giderek daha fazla eleştirel yaklaşıyor. Çin yapımı binanın çökmesinin bu eleştirel bakışı pekiştirmesi muhtemeldir” dedi.