Aşıyı üretip dağıtmak yıllar alacak

HİLAL SARI

Uzmanlara göre, güvenli ve etkin bir COVID-19 aşısını üretip dünya genelinde dağıtmak dünyanın mevcut aşı üretim kapasitesiyle yıllar alacak. Şu anda dünya genelinde üzerinde çalışılan 160’tan fazla aday aşı var. Bunlardan 31 tanesinde insan klinik deneylerine başlandı. Rusya aşının onay aldığı tek ülke. Ancak aday aşılardan biri güvenli ve etkin bulunarak ABD ve Avrupa ilaç otoritelerinden onay alsa bile aşıyı bulmak sadece ilk adım. 25 milyon sınırını da geçen COVID-19 pandemisinin görülmediği ülke neredeyse yok. 7,5 milyar dünya nüfusunu aşılamak sanıldığı gibi hızlı olmayacak. Yeterli aşıyı üretip dağıtmak aralarında Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ)’nün de bulunduğu birçok uzman kuruluşa göre mevcut kapasitelerle yıllar alacak çok zorlu bir süreç.

Sydney Üniversitesi’nden Doçent Dr. Adam Kamradt-Scott, aşıya ilişkin güncel değerlendirmelerle ilgili kaleme aldığı analizde COVID-19 aşısının muhtemelen iki ya da üç dozda alınması gerekeceğinin düşünüldüğünü belirterek “Bunun anlamı 12 ila 15 milyar doz aşıya ihtiyaç duyulduğudur ve bu dünyanın toplam aşı üretim kapasitesinin kabaca iki katıdır” diyor. DSÖ ve Küresel Aşı İttifakı (GAVI) tarafından başlatılan ve 150’den fazla ülkenin katıldığı COVAX girişiminin 2021 hedefi ise 2 milyar dozu dünya nüfusuna ulaştırabilmek.

Soğuk taşıma altyapıları gerekiyor

Aşının soğuk taşıma sistemleriyle sevk edilmesi ihtiyacı ise zaten üretim kısıtı olan COVID-19 aşısının dağıtım tarafında da sıkıntılar yaşayabileceğine işaret ediyor. Deutsche Post, geliştirilmekte olan aşıların -8 derecede bile taşınabildiği durumda (ki bu ancak yeni mRNA aşılarında mümkün olabilecek) ağının sadece yüzde 70’ine aşıyı iletebileceğim belirtiyor.

‘Diğer aşıların kapasitesinden yerse, başka canlar alacak'

Kamradt-Scott, COVID-19 aşısına duyulan acil ihtiyacın diğer hastalıkların aşıları için kullanılmakta olan üretim kapasitelerinde de kısıtlara neden olacağını belirterek “Bunun anlamı kızamık, kabakulak ve kızamıkçık gibi önlenebilir hastalıkların aşılarında kesintiler olacak. Yani COVID-19’a öncelik vermek başka canlar alabilir” değerlendirmesini yapıyor.

Almanya, Fransa, İngiltere ve ABD gibi ülkeler, daha çalışmaları devam eden aday aşılardan şimdiden yüz milyonlarca doz sipariş verdi bile. AstraZeneca-Oxford, Sanofi-GSK, Johnson&Johnson, CureVac ve Moderna gibi şirketler bu tedarik anlaşmalarında öne çıkan şirketler olurken, düşük gelirli ekonomilerin henüz böyle bir alımı olmadı. Avrupa Birliği de geçen hafta AstraZeneca ile 300 milyon doz alımı için anlaştı. Anlaşmada 100 milyon doz da opsiyonlu olarak yer aldı.

126 milyon nüfuslu Japonya 500 milyon dozu garantiledi

DSÖ, COVID-19 gibi zengin fakir dinlemeyen bir pandemide ülkelerin aşı konusunda ulusallaşmaması gerektiği uyarıları yaptı ve COVAX isimli birçok ülkenin taraf olduğu kapsamlı bir aşı inisiyatifi başlattı. Nisanda duyurulan programın amacı tüm dünyada aşıya erişimi sağlama alacak politikalar izlenmesini sağlamak. Ancak ABD ve Japonya gibi varlıklı ulusların inisiyatife katılımı şimdilik belirsiz ve ilaç şirketleriyle kendi aşı anlaşmalarını yapıyorlar. 126 milyon nüfuslu Japonya, şimdiye kadar yaptığı aşı alım anlaşmalarıyla altı farklı aday aşıdan 500 milyon doz tedarik etmeyi garantiledi.

Rusya’nın aşısına Batı henüz güvenmiyor

Rusya’da geliştirilen COVID-19 aşısı ülkenin sağlık bakanlığının onayını aldı ve dünyada güvenliği ve etkinliği resmi bir otorite tarafından onaylanan ilk aşı oldu. Sputnik V isimli aşı, Dünya Sağlık Örgütü’nden ve uluslararası uzmanlardan geçer not almadı ve sağlık otoriteleri Rusya’yı aşının güvenliğini test etmesi için daha fazla test yapmaya çağırdı. TASS haber ajansı, Rusya Sağlık Bakanı Mihail Muraşko’nun "Rus halkına COVID-19 aşısını kasım-aralık aylarında yapacağız" dediğini aktardı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de aşı müjdesini verirken, “Kızıma yaptırdım, yan etkisi olmadı” demişti.