Aşı pasaportu yeni normal mi oluyor?

Hilal SARI

Aşılamanın başladığı birçok ülkede, ekonomilerin yeniden açılma sürecine etkili olması için aşı olmuş kişilere “aşı pasaportu” belgesi verilmesi düşünülüyor. Şimdilik hükümetler, hava yolları, sektörel gruplar ve teknoloji şirketleri tarafından detayları üzerinde çalışılmakta olan “aşı pasaportu” aslında cep telefonumuzda aşı olduğumuzu gösteren - COVID-19 testinin negatif olduğunu da göstermesi öngörülen - bir mobil uygulama şeklinde işleyecek. Varyantlar sonrası yeni kısıtlamalar nedeniyle tam olarak canlanamayan küresel seyahatler, birçok hükümete göre ancak aşı olmuş ve belirli bir süre virüs korumasına sahip insanların seyahat edebilmesiyle canlandırılmaya çalışılacak.

UNWTO: Turizmin önündeki karantina engelini kaldırır

Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü (UNWTO) Genel Sekreteri Zurab Pololikashvili, turizmin yeniden başlayabilmesi için en önemli unsurun kural ve protokollerin tutarlı olması ve birbiriyle uyumlu olması gerektiğini söylüyor. New York Times’a konuşan Pololikashvili “Kişilerin aşı olduğunu gösteren ‘sağlık pasaportları’ koordine şekilde kullanılırsa, bu canlanma olabilir. Bu sayede uluslararası turizmin şu andaki en büyük engeli olan karantinalar olmadan da seyahat edilebilir” diyor.

IATA’dan dijital seyahat pasaportu

Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği de (IATA) beklendiği üzere geçen hafta yeni “dijital seyahat pasaportu” uygulamasını duyurmuş ve karantinasız serbest bir seyahatin ancak bu şekilde devam edeceğine işaret etmişti. 30 havayolu şirketi tarafından test edilmekte olan uygulama, hükümetlerin ve havayolu şirketlerinin yolcuların COVID-19 test ve aşı bilgilerini “şifrelenmiş şekilde” toplayabilme, erişebilme ve paylaşabilme olanağı sağlıyor.

Ryanair: Aşı şart ama yolcu bilgilendirmesi yeterli

Ryanair ise uluslararası kabul gören bir çözümün kabul edilmesinin gecikmesinden endişe ettiğinden geçen hafta kendi aşı arayüzünü geliştirmeye başladı. Yolcular Ryanair seyahatleri öncesinde aşı sertifikalarını ve negatif COVID-19 testlerini yükleyerek istedikleri yere Ryanair uçaklarıyla gidebilecek. CEO Michael O’Leary, aşı pasaportunu desteklemediklerini çünkü hükümetler tarafından verilmesi gereken bu doküman için onay süreçlerinin en erken yaza kadar uzayabileceğini söyleyerek “Yolcuların kendi sertifikalarını veya negatif PCR testlerini yükleyip serbestçe dolaşabileceği bir sistem kuruyoruz” diyor. O’Leary bir konuda haklı, aşı pasaportlarına ilişkin uluslararası çapta kabul görecek bir sistemin kurulması hemen olmayacak.

AB’nin sistemi üç aya hazır

Avrupa Komisyonu da geçen hafta böyle bir sistemin kurulmasının yaklaşık 3 ay alacağını söylemişti. AB’de ekonomisi turizme bağımlı Yunanistan gibi ülkelerin baskısıyla aşı pasaportu geliştirilmesinde uzlaşıldı ve önümüzdeki aylarda AB’nin de bir aşı pasaportu sistemi olacak. Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, aşı pasaportunun sadece seyahatlerde değil, bazı toplu etkinlikler için de kullanılabileceğini söyledi.

Güney Kıbrıs ve Yunanistan, aşılı turisti kabul edecek

İsrail, Bahreyn, İngiltere, Çin, İsveç, Danimarka, Tayland şimdiye kadar aşı pasaportu veya dijital sağlık pasaportu karnesi uygulamasını başlatmış veya üzerinde çalışan ülkelerden bazıları. Dün sınır ötesi seyahatler için yeni COVID-19 aşı sertifikası uygulamasını duyuran Çin’de vatandaşlara kişilerin aşı bilgileri ve COVID-19 test sonuçlarının bulunduğu bir sertifika verilecek. Dışişleri Bakanı Wang Yi, amacın karşılıklı veri mutabakatı sağlamayı amaçladığını söyledi ancak sertifikanın hangi ülkelerde tanınması için görüşme yapıldığına ilişkin detay vermedi. Öte yandan aşı olarak Çin’e gitseniz bile karantinaya girmek zorundasınız çünkü Çin Ulusal Sağlık Komisyonu’nun da vurguladığı gibi “aşı olan kişiler yine de enfekte olabiliyor.” İsveç ve Danimarka önümüzdeki aylarda dijital pasaport çıkartılacağını duyurdu. Vatandaşlarına dijital uygulama üzerinden aşı randevusu alma olanağı sağlayan ve Sinopharm, Pfizer-BioNTech, Oxford-AstraZeneca veya Sputnik V aşılarından birini seçme şansı tanıyan Bahreyn’de ise ilk dijital sağlık pasaportu uygulamalar başladı bile. Güney Kıbrıs, aşısının iki dozunu da olan İngilizleri - 17 Mayıs’tan önce seyahat etmeye izinleri olmasa da - “negatif test veya karantina gerekmeksizin” alacağını açıkladı. Yunanistan ise İsrail’den gelen ‘yeşil dijital aşı sertifikası’ olan turistleri “testleri negatif olması halinde” kabul edeceğini duyurdu.

ABD’de aşı olmuş kişilere maske muafiyeti

Dünyanın geri kalanına göre genelde daha gevşek COVID-19 kurallarını uygulamakta olan ABD, 60 milyona yakın aşılama sonrası gevşemelerde de önde gidiyor. Ülkenin Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi önceki gün aşının iki dozunu da olan kişilerin kapalı mekanlarda da görüşebileceğini, maske zorunluluğunun ise aşı olanlara uygulanmayacağını duyurdu. Aşı yaptıranlar, risk grubunda olmadığı için henüz aşılanmamış olan kişilerle de görüşebilecek. Yaklaşık 330 milyon nüfuslu ülkede son zamanlarda günde ortalama 2,2 milyon doz COVID-19 aşısı yapılıyor. Toplamda 31 milyon kişiye ikinci doz uygulandı.

DSÖ: Tavsiye etmiyoruz, eşitsizliği daha da derinleştirir

Dünya Sağlık Örgütü’nün Yönetici Direktörü Dr. Michael Ryan ise, örgütün günlük bilgilendirme toplantısında “Şu aşamada aşı pasaportu uygulamasını tavsiye etmiyoruz” diyor ve aşıyla kazanılacak özgürlükler konusunun hem uygulama hem etik açıdan değerlendirilmesi gereken tarafları olduğunu söylüyor. Dünyada henüz aşıya erişimin eşit olmadığını vurgulayan Ryan, “İnsanlara erişemedikleri bir şeyi koşul göstererek ne yapıp ne yapamayacaklarını, nereye gidip gidemeyeceklerini söylemeye başladığınızda, mevcut eşitsizliğin sistemler genelinde daha da derinleşmesine yol açarsınız” diyor.