Black Friday indirimleri nasıl başladı?

Dünyada uzun yıllardır yapılan Türkiye'de de gelenekselleşen Black Friday, ancak yurt içinde farklı isimlerle efsane, şahane, müthiş cuma gibi isimlerle anılan indirim kampanyaları yaşanıyor. Bu geleneksel indirim günleri nasıl ve neden başladı? Ekonomiye etkileri neler?

Tüm dünyada vitrinlerde "kaçırılmayacak fırsatlar", "büyük indirim" yazıları görülürken, online platformlarda da bildirim yağmuru sürüyor. Türkiye'de de durum farklı değil.

BBCTürkçe’nin derlemesine göre, “Black Friday” her yıl kasım ayının dördüncü perşembesinde kutlanan Şükran Günü'nden sonra gelen cuma gününde aileleriyle alışverişe çıktığı ve ABD'de başlayan bir gelenek. Black Friday’de daha fazla müşteriye ürün satmak isteyen şirketler de indirim yarışına giriyor.

Black Friday ifadesi ilk olarak, Kasım 1951'de “Factory Management and Maintenance” (Fabrika Yönetimi ve Bakımı) adlı dergide kullanılıyor. O gün işçiler hasta olduklarını söyleyerek işe gitmiyor. Aynı yıllarda Philedelphia’da polis kent merkezindeki aşırı kalabalıktan ötürü bu söylemi kullanıyor.

Türkiye'de direkt çevirinin karşılığı olan Kara Cuma kulağa daha pozitif gelen isimlerle değiştirilmeye çabalanıyor. Tüm aya yayılan indirimler "kasım indirimleri" olarak anılmaya başlandı. 

Dünyaya yayıldı

Küreselleşmeyle Black Friday indirimleri, ABD'den dünyaya yayılmaya başladı. ABD'nin kuzey komşusu Kanada’yla başlayan indirimler, sınıra yakın olanların ABD'ye giderek alışveriş yapmasına karşı çıktı.

Günümüzde Hindistan'dan Meksika'ya kadar çok sayıda ülkede Black Friday indirimleri yapılıyor. İngiltere'de 2010 yılında bu yana Black Friday pazarlama kampanyaları arttı.

ABD'li dev online alışveriş sitesi Amazon, indirimleri İngiltere sitesinde de uygulamaya başladı. Yine ABD'li Walmart'ın sahibi olduğu ASDA süpermarketleri de Black Friday düzenlendi.

Online alışverişin yaygınlaşmasıyla birlikte internet siteleri Black Friday'den sonraki pazartesi gününü Cyber Monday (Siber Pazartesi) ilan ederek o günlerde de büyük indirimler düzenlemeye başladı.

Harcamalar her yıl artıyor

Salesforce şirketinin yaptığı araştırmaya göre, geçen yıl sadece indirim süresince tüketiciler internet üzerinden dünya genelinde 70,9 milyar dolarlık alışveriş yaptı. Bir önceki yıla göre yüzde 8'lik artış görüldü.

Bu yıl İngiltere'deki toplam alışverişin 9 milyar doları aşması bekleniyor.

Afrika'da da çevrim içi ödeme hizmeti sunan PayU'nun verilerine göre, sadece 24 Kasım 2023 günü yapılan ödemeler, Nijerya, Güney Afrika ve Kenya'daki günlük ortalama satışlardan yüzde 83 daha fazlaydı.

PayU, ekonomik krizin yaşandığı Arjantin'de bile geçen yıl Black Friday’de alışverişlerin yüzde 104 arttığını aktardı.

Türkiye'de isimler farklı

Black Friday indirimleri farklı isimlerle Türkiye'deki mağazalarda da yapılıyor. Ülkenin en büyük online alışveriş sitelerinden biri 2015'te Black Friday indirimleri uygulamaya başlarken, sonrasında muhafazakâr bir giyim firması Black Friday'in karşısına White Friday (Ak Cuma) indirimleriyle çıkmıştı.

Her yıl çok sayıda şirket televizyon kanalları ve internetteki reklamlarında "Efsane Cuma", "Müthiş Cuma" ve "Güldüren Cuma" gibi ifadeler kullanıyor.

Türkiye'deki müşteriler yalnızca Türk şirketlerinden değil, erişebildikleri uluslararası zincirlerdeki Black Friday indirimlerinden faydalanabiliyor.

Ekonomiye faydası var mı?

Black Friday'de ilan edilen bazı indirimler gerçek indirim oranlarını yansıtmıyor. Yüzde 50 indirimli olarak sunulan bir ürünü başka bir mağazada daha uygun fiyata bulmak mümkün olabiliyor.

Online alışveriş sitelerinin gerçekten indirim yapıp yapmadığını anlamak için kurulan site ve uygulamalar da Black Friday döneminde daha çok kullanılıyor.

Black Friday'in tüketicilere daha fazla para harcatarak ekonomiye katkı sunup sunmadığı da tartışma konusu oluyor.

Bazı araştırmalara göre, insanlar Black Friday'de yaptıkları harcamalara karşılık aralık ve ocak aylarında daha az harcama yapıyor.

Uzmanlardan tuzağa düşmeyin tavsiyeleri

Uzmanlar, Black Friday günlerinde tuzağa düşmemek için müşterilere şu tavsiyeleri veriyor:

-            Alışveriş paniğine girmeyin ve satın almak için acele etmeyin.

-            Kampanyaları kendiniz araştırıp karşılaştırmaya çalışın.

-            Alışık olmadığınız internet sitelerinden alışveriş yaparken iki kere düşünün.

-            Başkalarına mutlaka sorun.

-            Satıcılar fiyat karşılaştırması yapıyorsa bunu kontrol edin.

-            Kullanıcı yorumlarına bakıyorsanız, bunların sahte olmadığına dikkat edin.

-            Çevrim içi ödemeyi, alışveriş yaptığınız platformdan yaptığınıza dikkat edin.