Yatırım teşvik uygulamalarında 2017-2021 verileri üzerine bir çalışma
Bülent DEMİRBAĞ
Bugün “yatırım teşvikleri”, Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Kararlar ile uygulamaya konulmaktadır.
Yatırımların teşvik edilmesindeki amaç, yatırım maliyetinin aşağıya çekilmesi, yatırımların finansman yükünün azaltılması ve yatırımın kârlılığına katkı sağlanmasıdır.
Yatırım teşvikleri, artık peşin/nakit ödeme şeklinde yapılmamakta; yatırım teşvikleri kapsamında yapılan alım ve harcamalar sırasında veya sonrasında muafiyet uygulanması, indirim veya iade yapılması şeklinde uygulanmaktadır.
Yatırım teşviklerinden faydalanabilmek için önce Yatırım Teşvik Belgesi’ne sahip olmak gerekir. Yatırım teşvik konusunda yetkili ve görevli merci, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Teşvik Uygulama ve Yabancı Sermaye Genel Müdürlüğüdür.
Günümüzde yatırım teşviklerinden yerli ve yabacı uyruklu gerçek ve tüzel kişiler, aynı mevzuat kapsamında, aynı usul ve esaslarla yararlanmaktadır.
Bir projenin toplam yatırım tutarını SABİT YATIRIM ve İŞLETME SERMAYESİ oluşturmaktadır. Yatırım projesinde SABİT YATIRIM tutarının gerçekçi olarak belirlenmesi önem arz etmektedir.
Sabit Yatırım; yatırım yapma fikrinin doğuşundan tesisin kesin işletmeye geçişine kadar yapılan harcamaların tamamını ifade etmektedir. Sabit yatırım tutarı; arsa bedeli, sabit tesis yatırımı, fiyat artışları ve yatırım dönemine ilişkin finansman giderleri toplamından oluşmaktadır. Bir tesisin ilk aşamadaki maliyetlerini “sabit yatırımlar” oluşturduğundan bu alanda verilen devlet yardımları girişimcilerin yatırım yapma isteklerini artırabilmektedir.
Yatırımların teşvik edilmesiyle ülke içinde öncelikli olarak üretilmesi öngörülen alanda işletmelerin üretim yapması kadar yatırım maliyetinin düşürülmesi, yatırımların finansman yükünün azaltılması ve yatırımın kârlılığına katkı sağlanması yoluyla yurt içi üreticilere uluslararası pazarlarda avantajlar sağlanmaya çalışılmaktadır.
Girişimcilerin,yatırımcıların bu işlere başlamadan önce yatırım konusu, yatırım yeri, yatırım bölgesi gibi tüm yatırımla ilgili alanlarda bakabilecekleri ilk veriler “yatırım teşvik” uygulamaları konusunda yapılan geçmiş uygulamalar olmaktadır.
Yatırımcılarımıza yol gösterici nitelikteki veriler, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından her ay itibarıyla düzenlenen yatırım teşviklerini gösteren ve Resmi Gazete’de yayımlanan Tebliğlerden elde edilmektedir.
Düzenlenen belgelere ilişkin olarak ayrıca istatistiki bilgiler de Bakanlık web sitesinde yayımlanmaktadır.
“Yatırım teşvik” konusunda, 2017-2021 yılları arasında öne çıkan en yüksek üç değer, yıllar itibariyle aşağıda belirtilmiştir.
- “Sektörler”e göre “belge sayısı”;
(Enerji, Hizmetler, İmalat, Madencilik, Tarım)
Dönem Sektörler Belge sayısı (adet)
- 2021 İmalat Sektörü 676
- 2020 İmalat Sektörü 872
- 2019 İmalat Sektörü 516
- “Sektörler”e göre “Sabit Yatırım Tutarı”;
Dönem Sektörler Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
- 2021 İmalat Sektörü 726
- 2020 İmalat Sektörü 807
- 2019 Enerji Sektörü 957
- “Sektörler”e göre “İstihdam”;
Dönem Sektörler İstihdam(Kişi)
- 2021 İmalat Sektörü 884
- 2020 İmalat Sektörü 334
- 2019 İmalat Sektörü 992
- “Destek sınıfı”na göre “belge sayısı”;
(Stratejik, Bölgesel, Büyük Ölçekli, Genel)
Dönem Destek sınıfı Belge sayısı (adet)
- 2021 Bölgesel 557
- 2020 Bölgesel 694
- 2021 Genel 556
- “Yabancı Yatırımlar”a göre “belge sayısı”;
Dönem Belge sayısı (adet)
- 2021 396
- 2020 358
- 2019 342
- “Yabancı Yatırımlar”a göre “Sabit Yatırım Tutarı”;
Dönem Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
- 2017 782
- 2018 803
- 2021 613
- “Yerli Yatırımlar”a göre “belge sayısı”;
Dönem Belge sayısı (adet)
- 2021 344
- 2020 067
- 2017 899
- “Yerli Yatırımlar”a göre “Sabit Yatırım Tutarı”;
Dönem Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
- 2020 902
- 2021 316
- 2019 708
- “Yerli Yatırımlar”a göre “İstihdam”;
Dönem İstihdam (kişi)
- 2021 760
- 2020 703
- 2018 503
- “Yabancı Yatırımlar”a göre “İstihdam”;
Dönem İstihdam (kişi)
- 2018 303
- 2017 086
- 2020 073
- “Bölgeler”e göre “belge sayısı”;
(Bölgeler I., II., III., IV., V. ve VI. - En gelişmiş bölge I., en az gelişmiş bölge VI.)
Dönem Bölgeler Belge sayısı
- 2021 Bölge 5.492
- 2020 Bölge 4.417
- 2017 Bölge 2.341
- “Bölgeler”e göre “Sabit Yatırım Tutarı”;
Dönem Bölgeler Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
- 2021 Bölge 119.120
- 2018 Bölge 106.938
- 2020 Bölge 96.424
- “Yatırım cinsleri”ne göre “Belge sayısı”;
(Komple Yeni, Tevsi, Modernizasyon, Entegrasyon, Ürün Çeşitlendirme)
Dönem Yatırım Cinsi Belge sayısı (adet)
- 2021 Komple Yeni Yatırım 453
- 2020 Komple Yeni Yatırım 176
- 2017 Komple Yeni Yatırım 185
- “Yatırım cinsleri”ne göre “Sabit Yatırım Tutarı”;
Dönem Yatırım cinsi Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
- 2021 Komple Yeni Yatırım 656
- 2020 Komple Yeni Yatırım 003
- 2017 Komple Yeni Yatırım 340
- “Sektörler”e göre “bölge sayısı”;
Dönem Sektörler Belge sayısı
- 2021 İmalat Sektörü 450
- 2020 İmalat Sektörü 233
- 2019 İmalat Sektörü 436
- “Destek sınıfı”na göre “belge sayısı”;
Dönem Destek sınıfı Belge sayısı
- 2021 Bölgesel 190
- 2020 Bölgesel 481
- 2021 Genel 534
- “Destek sınıfı”na göre “Sabit Yatırım Tutarı”;
Dönem Destek sınıfı Sabit Yatırım Tutarı (Milyon TL)
- 2021 Bölgesel 324
- 2020 Bölgesel 136
- 2021 Bölgesel 043